Es mostren les entrades ordenades per data per a la consulta auvernhat. Ordena per rellevància Mostra totes les entrades
Es mostren les entrades ordenades per data per a la consulta auvernhat. Ordena per rellevància Mostra totes les entrades

divendres, 25 de maig del 2018

Auvernhat F

fachineira, fada : bruèissa   / hada, bruixa
fadard [fadar], fadarda / fadassa? : fat, nesci
faina: fagina; fr. faine
faja: fr. faine
fajòla: faiòl
faler: caler
faganàs: pudor f. (marrida olor)
farinada: matafam fr. espèce de galette frite au beurre ou à l'huile, que l'on fait dans le ménage
fargeira, faugeira? : falguièra  / falaguera ? helecho
farina (far) : esmenudar
fauc [fuòc] : fau (vèrbe Faire)  / verbo fé, fe aná, fé fástic, fé nosa,  fach, fas, fa, fem, feu, fan, fea, fees, fee, feem, feeu, feen, yo fía, yo feba, etc ... / fer en català
fauda: rauba, farda
faudau [fujau] : davantau
fava: fr. haricot  / fava, faba, bajoca, fesol vert
fedon: fr. poulin
feneirar: fr. faire les foins
ferrat: ferrat de metalh   / ferrat, ferradura, ferrá, ferrada
fèstre: fr. faite
feure, fiaure: febre  / fiebre , febre, calentura
feureir, fiaureir: febrièr   / febré  (febrero) ?
fiardar: anar regde
ficre! eufem. fotre
fieirau: fieiral
figòt (fuegòt): fogar, fogat
filhat, ada, filhastre, filhastra? : gendre, nòra (tanben emplegat)
filheta muda: eco, resson
flajolet: fr. flageolet (instrument de musica)
flaunha: fr. rhume de cerveau   / influenza, gripe ? 
Flors (Las): Las Cendras
florejar: fr. froler, effleurer   / florí, flos, flo, tamé moho al pa
flusta: "frossa" (paur). fr. frousse
flustós: pauruc
foaire, foaissar: foire, fòser, trabalhar la vinha amb lo feçon (fr. binette) / vore cavegueta
fogeir: foguièr
fojaçon: fogaça; espècia de pastisseria d'ordinari forma d'X, facha de farina, d'uòus, de sal e de laitatge
fojada: fr. feu de broussailles
fòlh: fòl, enrabiat
folhar: fr. reverdir   / traure fulles ?
fònt: font
foquet: banqueta
forest (arcaïsme): bòsc   / bosque, monte, forestal es lo guarda
foreston: gàrdia, agent forestal
formatge [furmadze] / fromage / formache / queso castellano
fornelar: far una tempesta de nèu
fòrre [fuòjre] : fr. paillasse
fotimassar: fr. taquiner, tracasser, ravauder
fotrau: fr. imbécile
frau: fr. terre inculte, lande, mauvaise terre
fraunhós: fr. barbouillé
freid: freg
fresa: fr. framboise  / fresa y frambuesa són diferentes
freschum: carn (fresca)
fresilhar: fr. chifonner
fretas: fr. sabots de frein sur une charrette, dits aussi 'la mecanica'
froment: fr. blé  / Formenta, entre Beseit y Fredes, agarre lo nom del froment, blat tardá, segóns me va explicá Jaume Fons García (qepd)
frostir:
frostit:
fum: perfum, fumet, atmosfèra
fums: fr. brouillard
fumareir, fomarèir: femièr   / femé (fa fum cuan se cou o recou lo fem)
fumeira: fum
fuòc [fiot]
furmic: formiga
fustarèl: canoa, batelet emplegat sus l'Aleir

Auvernhat E

eicalaci: regalèssia  / regalíssia, regalís (cas. regaliz)
einuege: enutjat
eiressil: api  / Sellerie en alemán ?/  Api, ápit
eissagar: fr. lessiver
eissag/eissai: assag (tanben emplegat) /
eissaiar: assajar, ensajar
eissit: moment qu’un païsan boriaire quita sa bòria a la fin de la logada
eissiga: estimar lo chatau viu e mòrt, establir l’estat dels luòcs fach per un boriaire que part, o per lo que dintra
eissolelhar (s'): fr. suer sous le soleil, se bronzer au soleil, prendre un coup de soleil  / assolejás, pendre lo sol
eissuar, eissunhar: eissugar  / eixugá, secá
eissublar: doblidar (tanben emplegat) / olvidá
elh: en lo
e(s?)lienar: fr. glisser (gasc. eslencar. cat. esllenegar)
els: en los
el/ela: el. V. G-el
emanha: avellana V. aulan(h)a
embaiard: civièra per desplaçar lo pòrc mòrt
embeurar [embiwrà] : puslèu per un terrenh. V. Ongir
emboconar, embocanar: pudir
embofat, embufat: un pauc excitat o empebrinat
embonhilh [ambunhi] : embonilh
embrenar (/s'): encombrar, embarrassar, emmerdar (/s'); fig. embarrassar (/s')
embrolh: fr. embrouille; imbroglio  / embolic, embolicá, embrollo castellano
empaitar: empachar (tanben emplegat)
empatolhar (s'): fr. s'embabioler  / empatollar en catalá / embolicá chapurriau
empatinar, empatenar? : apressar
enançament: progression
enançar: fr. prôner
ençai (d'avora/d'aquesta ora ) : d'ara enlai
enchiprar (s') : s'empebrinar
enchiprós , enchiprosa: querellaire
enclausa: resclausa (d'aiga)
enclum: enclutge
encre, encra: nerviós, nerviosa / ñirviós, ñirviosa, ñervis ...
endarrier (Velai) : autom
endejunar: desdejunar   / amorsá
endeluòc [endelio], endiluòc: enluòc
endular: fr. hurler
endurar: suportar  / Enduro
endurmir: endormir
enfenar?? [infinà]: enfectar, envasir. fr. infecter, envahir
enfle, enfla: enflat, enflada  / unflat, unflada
enfonilh, enfonhilh, embossaire ??/embochaire ?? [embusajre], embotador : embut
engaunhar: fr. tourner en dérision
enginar: preparar
engraissada: pan burrat  / ensanginada, ensaginada ? 
engravadissa: avortament epizootic (vachas)
engravissa: escaravissa
engrisòla: fr. lézard gris / un tipo de fardacho, esfardacho
enguetar: agachar (tanben emplegat)
enlai (d'ara " : d'ara en davant)
ènna (Orlhagués): èdra (gallés 'èdenno')
ennarts : fr. échafaudages    / embastida, andamio 
ennejar: negar
enojar, enòujar, enhorar [inhura], enueiar : fr. ennuyer
en que siam (mai): en quicòm/endacòm (mai) (tanben emplegat)
enrufar (s'): s'irritar  / esturrufá lo pel
ensalada: fr. salade   / ensiam
ensenhaire, a: ensenhant
entau: atal
entautar (s'): enfangar (s')
enténher: pas poder s'enténher de: pas poder s'empachar, se retenir de
enterralhar: fr. butter (per. ex. les pommes de terre) / aladre, rella
entitainar, entetinar: obsedir
entremèi: entremièg  / entre mich ? 
entreprés (demorar): demorar sens res far a se pausar de questions
entretendre: entreténer  / entretindre, entretindres, entreting, entreténs, entreté, entretenem, entreteneu, entretenen
entrò a: fins a, dusca a
envertolhar: recurbir, entornar, enrotlar, envolopar / embolicá, enrollá, recubrí
ès/dès: v. Vèrs
esbaujas: bofet de farga
esborfit: amolit, fr. ramolli
esbrajas: pantalon
escabiosa: fr. scabieuse (flor)
escainar, escaisnar: sobrenommar
escantir
escargòu: cagaròl, cagaraula  / caragol, caragola
escartar (la farda) : estendre los vestements
escarteirar: fr. écarteler
escatrar: galaupar
escaufar (s'): fr. réchauffer  / escofás al foc ? calentá
escavartar v. esparpalhar, micalhar; s'escavartar: s'escartae, s'aluenhar
eschalatges? eschaladiers? : degràs d'un escalier
eschampelar: esparpalhar
eschamplai/eschamplat? (èsser ") : fr. ailleurs, un peu paumé, bizarre
eschandre v. rescalfar
eschantir: escantir (tanben emplegat)
escharpilhar: fr. effilocher, carder
escharvalhar: fr. abimer
eschaucir: causir
eschaudre: fr. sevrer; détourner (l'eau d'un moulin)
eschavanelh: v. chavanhòu
eschilla: esquilla (fr. sonnailles)  / esquella , esquelles
esclairon: aparicion luminosa e imprecisa qu'espauruga
esclaraire: fr. éclaireur   / foco, fer a fé cla, doná llum
escofina: fr. scie égoïne    / serra, serreta
escoga: escoba   / granera
escolèir: regent, mestre d'escòla
escorcir: acortar (far plus cort)  / acursá, fé mes curt
escorgar: escorjar
escòt: fr. brin (p. ex. de genêt)  / un bri de palla o de espart
escoutar: escotar (e 'ausir' en nombroses parlars) volètz ausir una novèla
escrancar: crebar, agotar fisicament  / baldás, estic baldat
escuròu: esquiròl   / esquirol en aragonés y chapurriau, squirrel en inglés,
esfolerat: enrabiat
esfòrç de temps: auratge  / orache, oratge, tems
esgiau: esglai  / esglaiat, que té temó, po, pou
esglage, englage: esglai, esfrai
esfurinat: fr. effarouché
esglaiar: esglasiar
eslaiat: fatigat
esliucejar: far d'eslhauces
eslonjar: alongar
esluenhar: alonhar  / aná lluñ, alluñás ? 
esluiç/esluicida/esliuç/esliuça/espernhada/esparnida: eslhauç
esmaiar: inquietar, estonar
espantar: estonar. fr. étonner
esparnida: fr. éclair
esparrabingar (s'): fr. se déhancher en marchant
espatlar: demolir, desmantelar
espauresit (Nòrd d'Auvèrnhe), espauresat (Varena de la Dòra) : paurugat (Sud d'Auvèrnhe)
espeçar: trincar
espeitar [espiytà] : esperar (atendre)
espelhar: estrifar fr. déchirer
espepidar: espepissar, agachar quicòm amb atencion
espertin, despertin: collacion del miègjorn, e per extension del tantòst / vespertino en castellano y vesprada, vespre
espertinar/s'espertinar: dejunar, far collacion
espetament (volcanica) : erupcion (volcanica) / estampit, soroll
espiauna: espingla
espicea: fr. épicéa
espingar: saltar, gambadar   / respingo castellano
espiujar: fr. éplucher
espòr: clauson
esquitlhar: lisar
essira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
essirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
estadís: fr. rassis
estafeta: fr. éclaireur
estalambor: baston de boièr
estam, estain: estanh (metal) / este añ soldarem en estañ
estament: situacion
estampa: tampa (fr. vanne de l'étang)
estampanit, estampanida: estabosit, espantat
estau: maison (mas en auvernhat septentional: sala granda mal tenguda, cafarnaom)
estauja: estauvi
estausin: avant-teit, bordura del teit, esgot del teit
estavanir (s') : fr. s'évanouir
esteala, estièl, estèla: estela  / Daniel, un estrel del sel
estendilhièr: fr. goutte d'un bord de toit sans chéneaux, point de chute de l'eau d'un toit
esterlusir, esturlesir
estisoira(s) : cisèus  / cisseux française / estisora, estisores, estirora, estirores / scissors english /
estolha: estobla, fr. chaume   / Jaume no
estornir, estronir: esternudar  / estornudá
estrada: rota granda
estranhe: estranh / estrañ, extrañ, forasté, raro
èstre: balcon, bescaume
estrebons: fr. soudaines rafales de vent glacé
estrelhar (se faire): infligir una correccion, fr. dérouiller
estruge m. : ortiga, estrigol
(es?)trumèl: cavilha (dels umans)  / turmell ? / tobillo castellano
eu: el
esvetlar [esvenlar] (s'): s'ajaçar, s'espatar
esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir

Auvernhat D

dalainèir: prunièr  / prunera en ch
damaisèla: libellula
dant-ci (que) : abans (que)
daprès adv: après  / después en chapurriau
darcar: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
daret: aret (tanben emplegat)
darna: fr. teigne (insècte)
darreir/darrier, darrèira adv. darrièr / radé en ch - lo cul
darreiriá, darrieria, dabòria: autom   / otoño
darú (grafia??) : testut
dauna: cauna
daururas: joièls
davans, davant (que) : abans, avant
davant n. : faciada
davantièr: faudau, davantal  / delantal, delantero de fútbol
davisar: apercebre
dedalièira: fr. digitale (flor)
decebança: decepcion  / dessepsió en ch
defèci: vergonha   / vergoña
defròcas: vestits
degosina : fr. farce (blague)
deigalar: regalar
delh: del
dembe, dambe: ambe
dengun: degun   / dingú, ningú
desacatar: descobrir
desaprimatge: accion de manjar, far brostar la primièra èrba al primtemps
desaveni, desavénia ? - desavenhe, desavenha: desagradable, desplasent
desbrenar: levar lo bren, lo brutitge; desgatjar qualqu'un d'un marrit afar
descatar: descobrir
descompassar: despassar
descotir: se desbrolhar
desempuei: puèi
desfeci: desgost
desfiular: dessadolar
desfortuna: fr. malchance
desjunar [deyjunà] : dinnar  / amorsá, diná
deslurat, -ada: fr. déniaisé(e), résolu(e)
desnut, desnuda: nut, nuda  / despullat, descorcholí
despachar (se) : afanar (s')
desparar (se) : se coitar, se brandar
despartir: partejar; dividir
despertin [desparti] : espertin
despiech (en ) siá... : maudich siá...
desrancar : arrancar, dostar quicòm en o topar
desrason: fr. sottise (qu'on fait)
desrochar, desroca: abatre, demolir
dessobre: dessús
dessotz: dejós
destrame, detrame ? fr. recapte, solharda, trastero (lieu, chambre où l'on dépose tous les objets qui ne font qu'embarrasser et encombrer les appartements, tels que les malles, les caisses, les meubles hors d'usage, etc)
destrech, destreit ("distrecht"): estrech, estreit
desvelhar (se) : revelhar (se)
deval(s) : devèrs lo(s)
devertir: divertir
desvuedoira [divedujro/devudajre/devedujro], esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
dià de dià! : diable!
dijuòus (Cantal): dijòus. Dijòus Folhat: Ascension
dimergue: dimenge
dinc: dins (tanben emplegat)
dissandes (de */'die 'sambati/): dissabte (de */'die 'sabat-i/)
drulhier: rove
diumenja f., dimenche, dimergue : dimenge
doblar (se) : redreçar (se)
doblon: taure de dos ans
domaine: domèni
domde: domdat
domentre: dementre, mentre  / mentres, mentrestán
dòna(-i) ! : fr. frappe !
doncar: penecar (penechar)
dorna: ferrat de metalh
dos m., duas fr.: dos, doas
dostar: ostar, tirar
dòure (/se), aver mau : dòlre, aver mal / doldre, fe mal, me fa mal, me dol, me fa dol ...
draulha: percha
dreçador: bufet (mòble)
dreciera, dreiceira: corsièra (corseira), acorchièra
dreit (alh de): fàcia (en de)
dreit adv. : plan, bèlcòp. dreit content : encantat
drinlha: druèlha, aliga. fr. alise
drolhat: trempe
drulhièr: fr. alisier
duc m, dugo m: chòt (grand hibou)
duganèla: fr. chat-huant, grand duc ou petit duc
durbir: dobrir
Auvernhat

Auvernhat, B

babaròta: escarabat de cosina
babau: bèstia imaginària per far paur als mainatges. Se sortisses lo babau te minjarà, "Se minges pas ta sopa lo babau vendrà; nom donat als insèctes bacha (o bascha se ven del gallés 'bascauda'): fr. baquet, auge / bucket english
bachàs (o baschàs se ven del gallés 'bascauda'): abeurador
bachòla (o baschòla se ven del gallés 'bascauda'): panièr o semal per lo transpòrt de rasim durant las vendémias; sòrta de bac de fusta, de forma ovalària, amb doas ansas lateralas constituidas per un talon de branca laissat sus las dogas / banasta
bacon: lard, codena de lard
badar: dobrir; restar la boca dubèrta, estonat / badá (boca uberta) , badallá 
badat: dobèrt   / badat, esbadocat
badinar: s'amusar  / divertís, entretindres
badinatge: fr. plaisanterie
badò: pèça del jòc d'escacs que se desplaça de galís
bagatge: vestits; bagatges
bajau: casuda
bal: bal, dansa
balai, balaja: fr. balais
balar: dansar
balastra: caçairòla
baloard: fr. boulevard
bandat, bandada: sadol, ebri
banejar: fr. bruiner
banhadura: fr. mouillure, état de ce qui est mouillé / bañat en ch.
banhar: molhar (qualqu’un en li getant d'aiga) / bañá en ch.
banhar (se "): far un banh
banhat: fr. marécageux
banhòla: banhadoira anciana amb de rodetas
banqueta: trepador
baraban (barrabam??) : filh de degun, boemian
baralhar: s'agitar
barbajau, èrba de talhadura : joubarbe


barbòlha f. persona que parla indistintament; esperit confús e inconséquent, pauc senat; fig. enfanton
barbotir : parlar doçament
bard: fr. terre glaise
bardar: salir
bargassejar: fr. baragouiner
barginhar, barguinhar: esitar; mercadejar, negociar lo prètz
baril, barril? : bòssa, bossa, ansa (engenh de pesca)
barjaca: fr. femme médisante
barjar: bregar, concassar lo lin, lo cambe; parlar fòrça
barlandatge: v. Varalh
barquet: fr. baquet (à lessive)
barracan [barracòn/boracan]: estòfa
barrar: claure, enclaure un eiretatge, tampar, arrestar; claure un terrenh, un camp
barrat, barrada adj: barriolat, barriolada
barrats/mèrles: bigarrats (gendarmes. Nom donat pel marescal Duroc als musicians de la garda urbana)
barreirat: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
barron: baston
barta: fr. hotte
bartòt: fr. punaise
bas, -sa: pregond, -a
bast [bas/bat]: fr. bât
basta : se a Dieu plai (tanben emplegat)
bastissa: immòble
baston [basto]: fr. bâton
bata: sòc d'un animal
batal, batala: fr. pagaie
batalejar: fr. pagayer
batalhar: fr. discutir; déblatérer
batejar [batedzà/batigià]: fr. baptiser  / batejá, batech
batel: batèl
batelar, baratelar: anar e venir amb bruch
bavaira, baveira, bavareta, bavarèl: pèça del faudal masculin
beal, be(s)au, beau: besal, rec: canal de derivacion qu'adutz l’aiga del riu al molin o que mena las aigas dels prats vèrs un rec
bèc [bè] : fr. bec
becar: 1. fr. becqueter, piquer avec le be.c 2. fr. sommeiller (sans jaire?)
beçau: beç (tanben emplegat)
bealar: cridar  / belá u fa una ovella
bedissa: sause
bei: amb
bèissa: fr. bêche
belament: lentament, doçament
belet: ancestre, bisaujòl; grandpaire (mèstre del maine); nom afectiu balhat a un pichon
belèt: febrièr
bèlh, a: bèl, a
belhcòp: fòrça, plan
belhida: semola
belhir: bulhir, bolhir; fermentar
belièra: V. beal
belija, belha, buluga: beluga
bèl-paire, bèla-maire: nuòu marit, nuòva esposa de la maire/del paire
ben [bej/bion] : fr. bien adv
bena: buc, rusc, bornat
bena, bana: banasta pichona garnida de vime
benabèl: fr. bel et bien
benastrat: qu'a sòrt
benlèu [belèu/bienlèu/beliau]
bentot: tanben
bequenar: rire (far bequenar)
bericles: lunetas de vista
berla: ataüc
berbesin: formiga
bernachon, bernaton: fr. roitelet
bèrta, barta: fr. hotte ou panier en osier que les cultivateurs portent sur le dos, soit au moyen de bretelles passées sur le épaules, soit à l’aide de bras ou leviers en bois que les épaules supportent et que les mains retiennent.
berzenar: bufar violentament del nas, boca barrada, durant un esforç o just après
bessina de lop: fr. vesse-de-loup   / pet de llop en ch. bolet
besonha, besunha ? : causa - besenhas (f. pl.) causas personalas, vestits
bèstia: fr. sot
bestiau m: fr. bétail
bestium: animalum, ensemble dels animals
Bèu sénher/senhina (f.), Biau/bel [bi] sénher/senhina (f.) : sénher! ; expression de commiseracion equivalenta a "pecaire" o "bona gent". Bon sénher! exclam.
beta: còrda
beure [bi(e)wre/biwri/bewre] : fr. boire
beure: castor
biaças pl. (perque a doas pòchas) : fr. besace
bian : V. Bien
bica: cabra
bicar: baisar
bicha: fr. grand pot de terre
bichier, pechier: fr. cruche   / jarra
bichon: pòt
biega: cròssa
bien: plan, bèlcòp
bigòra (viròla??) : fr. tarrière, outil de charron
bienastrós: aürós, sortós
bienvolença: bon voler, gràcia
bima: vedèla jove, de dos ans (del latin bis)
bisa, bissa?: vent del Nòrd, que bufa entre lo nòrd e l'èst. bisa nièra: vent fosc de la nèu (NO)
bisaurada: fr. bourrasque
biscar: èsser contrariat o vexat
blacau (blacaud ?): fr. babillard
bladre : fr. érable sycomore ou faux platane
blai: beç
blanche m. : corset (vestit). fr. corsage
blasina: fr. bruine, pluie fine et brumeuse
blat: cereal en general. Lo fr. blé: lo froment.
blat negre: fr. sarrasin
blat d'Espanha: fr. maïs  / panís
blat, sega, segol: segla
blauda [biawda, blòwda] : fr. blouse, sorte de vêtement, de tunique. Se dit quelquefois aussi d’une redingote à longues basques
blesta: fr. écheveau de fil. v madaissa
bleu, blèva: blau, blava
blòc: en bloc: tot ensemble
boada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, assistance passagère, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boirada
bòba: serpent, colòbra
boc [bu/but], bocaud, bòchi : fr. bouc
bòca: vièlha cabra
bocar [ò] : potonar sus la boca
bocha: labra, boca
bochon: bistrò(t), bar
bocin: un bocin: un pauc  / bossí, bossinet, un mosset
bocla: bocla de metalh
bodiàs: romeguièra
bodier: boièr (tanben emplegat). fr. bouvier
boetar (vòutar) : fr. voûter, arquer
bofet: tafanari (umoristic)
bouetat (vòutat) : òme qu'a l’espinada arcada
boga: fr. borne, limite
boinar, bodinar: bornar, delimitar
boira: fr. ensemble de bovins de trait
boirada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boada
boirar: mesclar (se ditz tanben)
boirar o borrar: metre en fagòts; emplir
boirat: emplit
boire: ventrut
boirelat: V. Boirat
boiron: fr. jeune apprenti bouvier
boissaman: eissugaman
boissar: eissugar. V. panar
boisson de las penas: V. pena
boissonada: fr. fourré de buissons
boitós: ranc. fr boîteux
bòja: saca de tela grossièra
bola: V Boga
bolet de la baga: fr. coulemelle
bolha: garait (se ditz tanben)
bolhat: fr. tache, flaque d'eau ou de couleur
bolicar, bolijar?, bolejar? : bolegar
bolija(r): estincela(r)
bolla: bòla
bòn: bon ('bon' davant vocala, bòn davant consonanta. Après lo nom, 'bon': 'un òme bòn, un bon òme'; de bòn pan)
bonicon: esvèlt, polit
boquet: saltarèla
boqueton: fr. chevreau mâle
borg: capdulh d’una comuna
boriaire, -aira: borièr. fr. fermier
borion: fr. bourgeon
borlar: brutlar, bruslar
borlet: fr. bourrelet qu'on met sur la tête des enfants qui commencent à marcher. Virar borlet: perdre lo cap
bòrli: bòrlhe (tanben emplegat), òrb; fr. taon aveugle
bòrna: fr borne, limite
bornatat : fr. creux adj.
bòrni d'un uelh: bòrni que n’a qu’un uèlh
bornicada: fr. préjugé, aveuglement
borras: étoupes
borrassa: fr. lange en laine dont on enveloppe les enfants nouveau-nés. En pl. : ensemble des langes qui servent à emmaillotter un enfant
borrasson: joguèt de pelucha
borré (grafia? cf. leng. burèl?) m: vèsta
borret: taure; adj. molsós
borreta: vaca jove (1 an)
borsalhièr?: fr. bourrassier
botassa: fr. mare
botaròt: fr. champignon
botelha: vessiga; botelha
botelhièr: fr. aide-de-camp du vacher
bòtja: v. bòja
botre: botar, metre (tanben emplegats)
bourrar: renonciar, non pas capitar
bragas, brajas f plur: fr. culottes (vièlh parlar de comunas ruralas; Lo parlar modèrne de las vilas de Pleus, Mauriac e Salèrn se se ditz culòtaalotos)
bragas, braias f plur: pantalon. pausar braias: anar de ventre
braietas f plur: fr. petite culotte
brajon (de banh) : eslip (de banh)
branda: fr. grande bruyère
brandar: tuar; bramar (fr. braire); cremar amb una flama viva, ardenta
brandir: fr. agiter, branler, secouer
brau: fr. taureau, étalon
breçòu, breçau: breç (tanben emplegat)
bregalhat, brigalhat: fr. bariolé, peint de diverses couleurs
bregira, braceira?? : segla
bren, remol, cru (Salèrn, Mauriac), bes? [besh] (Riom) : fr. son, résidu de la farine
brenar, renar: fr. bruit dut cochon quand il trempe son groin dans l’eau ou dans tout autre liquide
brénia/breba: bren (mèrda)
brenle, brinle: fr. branle, danse dans laquelle les figurants se tiennent par la main, forment un cercle et parcourent successivement tous les
points de la circonférence
bresar, brisar: fr. émietter du pain, briser avec effort
bresilhar: fr. gazouiller
briòla m.: obrièr maladrech, pauc dotat
bricolar/gigonar/barginhar: trantalhar, barguinhar, esitar, tergiversar
brifar: manjar bèlcòp
bringa: femna mal bastida, una evaporada, una filha nauta e desguindada que fa pas que saltilhar e gambadar
briular, briugar?? [briwgà/briewgà] : "bourdonnement grave que le taureau fait entendre lorsqu’il marche fièrement à la tête de la vacherie ou gratte du pied la terre ; il est remarquable que les animaux ne font plus entendre cette espèce de bourdonnement après la castration ; 'briugar, brandelar, branlar, barlocar': beugler le taureau. Le beuglement ordinaire des bœufs, des vaches et des veaux se nomme 'bramar' ; ces animaux ont, en outre, un troisième cri, que nos montagnards appellent 'deigueilar', qui commence par un son prolongé, très aigu, et se termine par un ton grave, c’est un cri d’alarme qui annonce la présence du loup." (Alan Broc)
broa: limit (d'un camp). Broa delh ciau (o asuelh): orizont, asuèlh
bròc [bro(k)] : vas en tèrra, pròpri a contenir d'aiga; fr. cruche.
bròca: branca
brocantar: fr. brocanter
broet: bròu, bolhon
brossa: fr. bruyère; fusta/lenha menuda, brancam
brostar: fr. broûter
bruèia, bruelha: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
bruelha, bruèia: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
bruga: fr. bruyère
brugir: murmurar, fr. bourdonner (un riu)
brulhar: brutlar
bruma, brumatge fr. brouillard
brut: bruch, rumor, novèla
bu: amb
budel: budèl. budel cuolat [kiogat]: fr. le rectum
bueu (plur. [biaws/büe/bë/bü/bes]): buòu
bufa: bofa (còp)
bufar: bofar
bufet: fr. soufflet, instrument servant à produire du vent
buïja, buja, boja: pradèl (bas e umid), pasquièr, situat sovent prèp de la maison, inculte ont gaireben sempre l'èrba a creissit naturalament. Ancianament designava la bosiga fr. jachère
buja: fr. cruche
bujada, bugada (forma orlhaguesa montada en Cantalés): bugada
buquet: V. Boquet
burla: tempesta de nèu
burlar: faire una tempesta de nèu; brutlar
busac, busal, busau: fr. milan; anc. busa. V. gusa
but: but, pont que se visa
butit: testut

Auvernhat , C

cabèga: cavèca
cabornat : fr. creux adj.
caca: notz ("noix sans brou" infantil)
cacalh: bonbon; pl. renhons
cacaloneir: rugbyman
cacau: uòu
cachar: quichar
cachon: avelana; nogalh
cacorla, cocorda, cocorla, cogorla, cog, coina: cogorda, coja (tanben emplegat), cuja, tuca
cafinhotar (se) fr. se blottir dans un petit coin, se rencogner dans un petit espace
caia: truèja
çai adv. fins
çai enrèire: recentament
caire: canton. fr. coin de l'âtre
çais: aquí
caion: porc (Velai)
calada: senda rapida; senda dins la nèu
calcinar (se): se far de socit
camba-gròs (sud del Cantau): fr. champignon
cambavirar: regirar, fr. bouleverser, surprendre / regirás lo tems, tombás lo tems, orache
cambeta: fr. tige (de planta)
campaneta: fr. campanule (flor)
campejar [kampisià/kampegià] : perseguir, se lançar a la perseguida
campejada [kampisiado/kampegiado] (partir a la "): perseguir, se lançar a la perseguida, esp. anar un gos darrièr un gat
campís: espiègle, indocile, rétif
canabau: carbe
cancheta: fr. petit seau en métal   /  galleta, cubo
canèla, chanèla, dosilh [dugi] : fr. robinet   /  eixeta  , grifo
cantèl: fr. chanteau (de pain)
canulant: enujós, emmerdant.
canular: fr. ennuyer, emmerder
canon: veire de vin
cap [ka]: tèsta f, cap m
capbàs: fr. descente
capetar: fr. descendre, (anar a un luòc)
capolar: fr. hacher
caponar (se): se dissimular
carcin: abitant del Carcin; vaslet de bòrda logat per las fenasons
carcular: pensar, somjar
cardalhau: topinambor
carnada : carn de vaca salada
carrar (se) : se plaire, s'amusar
carrin: pòrc   / gorrino
caròta: beta-rave
carrat : fr. carré d'habitation, dans un ensemble de bâtiments agricoles
cartofla : patata (Bas Auvèrnhe) / pataca en ch / Kartoffel en alemán
casabèc: fr. chemisier, corsage
casar (se): maridar (se)  / casás en chapurriau
casca-lumaç: cagaròl    / caragol ?
cascavel: cadun dels torns qu'òm fa en restant suls pès e las mans sans que lo còrs tòque lo sòl; [karkavé] fr. grelot
cascavelar: avançar fasent cascavels
casiau: pèça de vinha
caston : fr. bergerie
cat (Carladès), chat : cat   /  gat en chapurriau
catar: amagar, escondre, abrigar, cobrir
catonar: careçar, amanhagar
caula: graula
caura: v. còure (avelanièr)
causa (per " que): per çò que, perque
celèira, cereira [sareida?, sardeira], cerèisa, ceriesa: cerièra
celerier, cereis, cereir, cerier, ceredier: cerièr
cenelhier: fr. aubépine
censa f. : fr. bail, contrat
cerv: cèrvi
cesta, ceston: panier (s'i ditz tanben) / sistella del pa
cestús?? : país, luòc dont venèm
chabeç: fr. traversin
chabra (Velai) : saltarèla
chab(d)elièra: riban de fil
chabidar: s'assopir, somnolar
chadeira, chaseira, cheira: cadièra (tanben emplegat) / cadira en chapurriau, cadiera en aragonés
chadeira: cadena (tanben emplegat)
chadenàs: cadena gròssa per traire los arbres del bòsc
chala(da): passatge, camin desgatjat de nèu; traça dins la nèu
chald, chaud: caud  / caló en ch
chalm, chauma: planèl esteril
chambalià, chambaliá? (chambaliga), chambalha: cambaliga, garrotièra. fr. jarretière
chambre (de mar o de riu) : cranc  / cangrejo en ch
chamin de pè: viòl (tanben emplegat)
chaminon: viòl de pè
chamjar: cambiar
champanhon: campanhòl
chambe, charbe/cherbe/cherba, cambi, canabau, chanebe, chandre, chandra f. : cambe, carbe
chambon: cambajon
chamèis: suja
champeirar: seguir, caminar sus la traça de qualqu'un
chanau f. : fr. cheneau, gotièra de zinc au bòrd del teit (mas: 'canal' m. fossat d'escolament)
chancèl: ataüt
chandela, chandeala: chandela; gratacèl
changre: cancre
chanit, -ida: fr. moisi; sòl de mal trabalhar; acerb, aspre
chantel: cotèl
chap-coissin: cabeç (fr. traversin)
chap-leit : fr. bois de lit
chapurriau
chapusar: fr. charpenter, débiter le bois à la hache
charba: ansa
chardas (las ) : velhadas durant las qualas se cardava
Charenda f.: Nadal m
charent, -a: que demanda un prètz tròp elevat  / carero, vendre car
charga: carga (tanben emplegat)
chargar: cargar (tanben emplegat)
charrau: camin d'espleitacion
charreira, charrèira, carrieira: espaci entre doas bòrdas, mena de rua / carrera a La Codoñera, carré en chapurriau
charvalhar (Riòm) : fr. patouiller, manier salement, détériorer
chas: a cò de
chasau: maison arrueinada, fr. chaumière
chaschòu: crani, tèsta entièra
chasque inv. : cada
chassanh: garric
chasso (chasson ?) : roire
chastèlh (plur. chastèlhs/chastiaus) : castèl / château / castell en ch
chastra: buc, bornat
chatau: cabal
chat-foin: putòi, catpudre
chaubre, chaure: caber, cabir
chauchar: caucar. fr. presser, fouler
chauçada: barratge
chaucida, chaucit: cardon
chauçura (Bassa Auvernha): fr. chaussure
chaudre: caler (se ditz tanben); caber, cabir
chaul: caul, caulet. fr. chou
chaul-raba: fr. chou-rave
chaumesir: fr. moisir
chaumesit, -ida: fr. moisi, -e
chavalh [chaba] : caval
chavanhòu, javanhòu: fr. hibou, chat-huant, grand duc ou petit duc / duc, búho, chuta
cheir, chèir, chier, cher : gròs rocàs; clapàs; endrech o país rocalhós, fr. éboulis, amoncellement de pierres
cheira: colada volcanica d'escòrias
cheiron, cairon: petit molon de pèiras
cheiràs: clapàs
chèrchapaís: vagabond
chiar (per evolucion: chagar>chaiar>cheiar>chiar): cagar (tanben emplegat)
chibòta: cabana (de pèiras)
chin-tais: tais
chindra: címec, cinze, cinza  / sendra , siandra
chuchutar: murmurar
chuta: chòta (ausèl)
ceal, ceau ([shaw] Mauriac, Sant Flor, Lo Puèi), cèu ([shèu] Salèrn), cièu franc. (Orlhac): cèl (forma que comença en Mende)
cinglar: foetar
cintura delh Bòn Dieu: arcolan, arcan (tanben emplegat)
cireir: cerièr
cist: cistre (pèira)
civèira: fr. brouette
clamion: apèl, aclamacion
clan: coratge; eslanç, vam. se donar clan
clanca: fr. commère
clancar: fr. commérer, de bavarder en toute occasion
clapeiràs: clapàs
clenchar (se): fr. se pencher
clergue: clergon clerjon. fr. enfant de coeur
clujada: teit de fen
coada, còada?: acès, cubèrt, angar fr. appentis. Fig. Se botar a la coada
coarro, coarre: proprietari, patron
coca: noga, notz; patata (Mauriac, Salèrn...)
cochara f. : culhièr m.
coche: pòrc
cocuda: fr. primevère
cocut: fr. jonquille
coeire/còire: coire (vèrb); fr. marmite
cofal: cofat. fr. gifle
cogorla: fr. citrouille
coige m., coija? f. : jaciment (minièr)
coijar (se), s'anar coejar [kuetzà/kuedjà] : cochar (se)
coita: fr. hate f, presse f
còl [kwòl] : fr. cou
còle: col (de montanha)
colenha: conolha, filosa
coleira: còla; passatge estreit entre doas còlas
colh: fr. cou
colièra: penda, còla
comador: angar, cubèrt
comencar: començar
companatge: lach, burre, formatge e tot produch lactic
compassar: despassar:
conòlhada: conolha
conflabueu: salamandra
congeira, conheira, congènha?: congèsta
conhar (ò): fr. pousser
cònse: fr. conseiller municipal. primier cònse: fr. maire, ostau del cònse: fr. mairie
consire [kushire] : crebador. fr. crève-coeur
cònte [kwònte]: conte
còntia: discussion, disputa
contiar : fr. se chamailler, se disputer, amicalement, se taquiner.
continent: immediatament
còntranòvie: fr. garçon d’honneur
convisar : discutir
còp [kòp/kòt] (plur. [kòts])
còp d'alhís: fr. coup de feu, enthousiasme
corcheira: corsièra
cordelièra : còrda, cadena o boton per sonar lo monde a la porta
còrdre (/se): rentrar a l'ostal
corniòla: fr. gosier
corrau: fr. haras
corriada: fr. liseron
corsa: corsièra (tanben emplegat)
cossí [kesí/kosí]: coma (interr. e non interr.)
cortiau: carrièra bòrnia; cort (ensems dels enclauses orticòlas)
cos: agrafuèlh (tanben emplegat)
cossirar: sospirar
cossirós, -osa: inquiet, - a
costat (al " de) : a costat de
costat de neu: oèst
còtla: mongeta (verda)
còuclhe m. nogalh, clòsc (de fruch)
còure m. avelanièr
crebalhas f. pl. : fr. semailles (crebir = cubrir, cobrir)
crebir : cobrir, cubrir
cremason: brutladura
cremeson (aver de): aver enveja fòrça
creme m. : fr. crainte
crenhar: crénher
crespar: fr. crisser
crestar (se): dreçar (se)
crida (creda? [crida]): cicatriça
cròi: mauvàs, marrit
crossar/corsar: breçar (latin tardiu *crontiare)
crossarèla: breçairòla
crosset: breç
crèu: nogalh
cròmpa: crompa
cròç: breç
cruesar (francisme?) : cavar o clavar (los dos emplegats)
crubir: fr. semer et herser
cruca: dessús de la testa, testa
cubèrt [tyubè]: teit
cubrir: cobrir; semenar
cuèire v: còire
cuèissa (far ") : faire place (sur un siège), se pousser un peu
cueu, cuu [tchoo] [kiw], cuòl: cul
cuja (en "): fr. a falta de; en luòc de
cujon: molon
culhir
cunh: recanton
cunhar: fr. fosir
curalhèir: pilòt de pèiras
cusina: cozina
cusinar: cozinar
cute, cut: grapaud cantair
Auvernhat

diumenge, 20 de maig del 2018

Auvernhat, A

L' auvernhat ten en general lo vocabulari de l'occitan amb los eventuals cambiaments fonetics del nòrd-occitan, mas a tanben de formas lexicalas especificas (arcaïsmes e mots diferents de la rèsta de l'occitan) que plan sovent son comunas amb los dialèctes lemosin e vivaroaupenc
Aqueste lexic conten de tèrmes tanben emplegats endacòm mai, pasmens los avèm pas excluses per l'amor de donar una mòstra del vocabulari auvernhat, tracha mai que mai de Parlar occitan - Auvergne VelayÉtienne Coudert, IEO 63, 2001 e L'auvergnat de poche, Jean Roux, Assimil, 2004 e de la revista Parlem - Vai-i qu'as paurL'imagier français - auvergnat, Aedis, 2005 e lo Glossaire de la langue d'ocPierre Malvezin, 1909 e lo diccionari de Francés de Murat. Coma en la rèsta de la lenga i a de doblets, çò es de mots dont lo sens es exactament parièr, mas l'un ven del latin, l'autre del gallés : la còrna la banal' èdra l' ènna... o l'un proven de la lenga dels francs e l'autre del latin la mita lo gant, etc.
Certans mots pòdon aver una consonanta iniciala epetenticag/i-eusses/elsses [ge' shis/jë' ses?/jew' ses? ] (els), l-èsserz-ontav-onta...
-è se pronóncia [é], -e [i/é] al Sud, [œ] al Nord - distinguèm lo grope uei [œj] e uèi [èj?/éj] (levat en cases coma la forma verbala "vueidar") - lo grope ea se pronóncia [ia] (coma en romanés)

  • abarir: abalir. fr. élever des enfants
  • abatalhar: getar de pèiras a qualqu'un
  • abla: fr. ablette
  • abondar: èsser en abondància
  • abolhat: fr. ébloui, eissorbat
  • abora, d': d'ora
  • abre, arbre, aibre
  • aboriu, aboriva: precòç, precòça
  • abraina: atirança, fòrça, violéncia, rapiditat
  • abrasar v: soudar
  • abriga f. : abric
  • abriau: abrial, abril
  • abroa f. : broa (tanben emplega) fr. la limite, lisière
  • abusar: enganar; abusar
  • acabar: fr. finir
  • acairar: fòragetar a còp de pèiras
  • acanhar (s') : se solelhar
  • acaptar : V. Acaptar
  • acatar (') : cobrir (se), recobrir (se)
  • achaptar: comprar, crompar (non seriá un francesisme, Acapte e acaptar ‘adquirir, obtenir’ com acatar ‘reverenciar, respectar, obesir’ provenon en darrièra instància d’un meteis vèrb latin 'captare')
  • achaurar: calfar, defendre del freg, abrigar, coconejar
  • acistrar: raubar??
  • aclan: arcolan
  • aclapar (s') : fr. accroupir
  • acluchar (s') : se corbar
  • aconsomir (s'): assopir (s')
  • ademan: endeman
  • adrilhier, drilhier, alusèir fr. alizier, alisier (Sorbus torminalis)

adrilhier, drilhier, alusèir fr. alizier, alisier (Sorbus torminalis)



  • aduèi: uèi
  • aduire: conduire, menar
  • aer: èr. en l'": fr. déboussolé
  • aferniau f, ferniau f. : utensili de fusta del qual los vaquièrs se servisson per trencar lo calhat
  • aficcionar (s'): fr. s'enticher, se passionner
  • agara, aiara, iara, asara, aura, agora, alhora, avora: ara - d’ora en ora, d’aura en aura : del nord au sud
  • agland: fr. gland (du chêne)
  • agorar/agroar (s') fr. s'accroupir, s'acagnarder, s'asseoir sur les talons
  • agorrufar: fr. froisser
  • agromar: fr. recroquevillé
  • agromeladat: tortuós
  • aiara: ara, adara; uèi (Briude)
  • aice: colèra ??
  • aicí-lai (d'): fr. par là-bas
  • aicival: fr. ici-bas
  • aigada: inondacion
  • aigre: acre, agre
  • aigueira: aiguièra
  • airede, airedís m. : fr. airelle, myrtille
  • airiçon: eiriçon
  • aisinar ?? [ëgina], aisegar?? [ëgiga] aigar? [ëga] : adobar V. asegar
  • aital: v. aitau
  • aitant: tant
  • aitau: atal; anem; coratge
  • aitot: tanben
  • ajaça: agaça
  • ajauc: fr. ajonc
  • ala: angar, cubèrt (tanben ala d'aucèl)
  • alandar: a. lo bestiau: far sortir lo bestial de l'estable per lo menar al pasquièr. Sin. naparar (Salèrn, Mauriac), gitar (Riòm)
  • Alaier: geo Alèir
  • alara [agaro] : fr. maintenant
  • alàs: interj. ailàs!
  • alausa: lauseta, alausa
  • alegrar: fr. égayer, rendre plus aisé
  • alèrta: esglai, esfrai
  • alet: alen
  • alh: al; ala
  • alhèira, d': de contunh, sens parar e lèu; fr. sans discontinuer
  • alhora: ra (tanben emplegat)
  • alisar: fr. repasser
  • alobit: òme avid que cèrca a s’apropriar çò que li aperten pas
  • alora [avora]: ara, aora V. Avora
  • altre -a (en cèrtans luòcs): autre, -a (cf. Roergue e localament en Givaudan)
  • alucar: fr. allumer
  • aluja: sangsuga
  • alumar: fr. allumer
  • amaseda: v. Maseda
  • amassar: prendre; fr. ramasser. Amassar chalor: prendre calor. Se 'massar: se refugiar
  • amb [om] : amb. fr. avec
  • amont: en naut
  • amorrar (s'): èsser absorbit per quicòm
  • amortar: atudar
  • ampòn, empòu, amporai, empola : fr. framboise
  • amposeir, amporier: fr. framboisier
  • àngiau: àngel
  • angla: agla
  • ant l'ora (d' ) : d'avant l'ora
  • antan: autres còps; l'an passat
  • antenons m. pl.: testiculs
  • an-uèi, anueit [anej] [anèj]?, anuech [anë] : uèi (s'i ditz tanben). 'd'anueit ençai/en aicí?' (notat "d'aneinchin"): d'ara endavant
  • anuòge, einueg?: enuèg
  • aost, avost: agost
  • aparelhar: preparar
  • apastar: donar a manjar al bestial
  • apasturar: fr. paître; faire paître
  • apear: rejónher, atrapar
  • apeitar/espeitar [(a)peità] [(a)pità] [pietà]: esperar (atendre)
  • apincar (s') : apiejar (s') V. Pincar
  • apòrt: vòga
  • après-mèidia: après-miègjorn
  • apoticari, apoticaire
  • apressa: adv. après
  • aquí a: aquí, vaquí (Aquí los a: los veicí)
  • apujar: apiejar
  • aranha: telaranha
  • aranhada: aranha
  • araira: fr. arrue
  • arapar, arpar, arrapar ?? : atrapar
  • arboneira: esquiròl (tanben emplegat)
  • arbroquin : arbrissèl
  • arcan [arcan] (arrondiment de Sant Flor), arcana (parçan de Salèrn), arcanela, arcanau : arcolan
  • arcana: creda roja
  • arcandièir: òmes sens valor morala, crapula
  • arcanetas (montar las): venir roge de vergonha
  • archa: grand còfre
  • ardir (s'): fr. s'enhardir
  • ardit: ardit, liard (moneda); interj. coratge!
  • aret: fr. bélier
  • argiala: argila
  • arma: fr. âme; expr. de suspresa
  • armèl: grand anèl fach amb una branca de fusta torcida
  • armèir m. armari
  • arnha: irritacion
  • armasi : armari; fr. placard
  • arneis, arnesc ?: panoplia
  • arpar: prendre, sasir. V. arapar
  • arpatejar: f. agiter les griffes, les mains
  • arras f. pl.: fr. arrhes (argent donat per mor d'assegurar una pacha)
  • arrelh: racina
  • arrembar (s'): se getar
  • (ar)ronza, (ar)ronze/(ar)ronzàs m. : bartàs. fr. roncier
  • arrucar: fr. blottir
  • arseir, arser, arsèra: ièr de ser (davans-ièr/arsèra: avant-ièr)
  • arsi: set. fr. soif
  • artelh (plur. artelhs, artiaus)
  • artison, artuson, arteison ? arteron : fr. ciron (barbas d'espiga), mite, asticot
  • arton: anc. pan; mangiscla per un viatge
  • arzan, arzau: arcolan, arcan (tanben emplegat)
  • ase bobó o bobon? : fr. têtard
  • asegar, aseigar: adobar
  • aseimar, asaimar: mirar, observar, examinar (latin *ad-aestĭmare, oc. ancian 'adesmar', 'azesmar')
  • asotar: avortar
  • asne [ane/aine] : ase (tanben emplegat)
  • asorar: adorar, venerar, baisar un objècte sacrat, una relíquia; anar a l'ofrenda
  • aspre (aver d'") : aver d'apetit
  • assai: ensag
  • assajar: ensajar. fr. essayer
  • assapar: assadolar, assaciar
  • assem(s), d'assem(s) : ensems
  • assemblada: la maison d’assemblée dans laquelle vivait la beata ou robiaca (religieuse rurale) autour de qui se réunissaient souvent les femmes pour travailler au carreau, bavarder, prier
  • assetar (s'): fr. asseoir (s')
  • assolellar (s') : aconsomir, assomir, assopir
  • assuausar: adocir, calmar, apasimar
  • atanben: var. tanben
  • atanpauc: tanpauc
  • atapar, 'tapar: (a)gafar. 'tapar paur: prendre paur. atapa-qu'atanhe: a l'azard, fr. au petit bonheur, a vista de nas
  • atapir: tapar
  • atau: atal; de contunh, de la meteissa manièra
  • atenar (s'): èsser preissat
  • atemar (s'): s'obstinar
  • atisar: fr. attiser, instiguer
  • atissament: enervament
  • atràs [atrà] : al delà, en darrièr. interj. metetz-vos de costat!
  • atubar (lo fuòc) : alucar (lo fuòc)
  • aturar (s'): aprochar (s'); arrestar aplantar (s') (tanben emplegats); apiejar
  • au! : interj. òc !; davant lo nom de qualqu'un, per l'apelar
  • aub, aube, bei: amb
  • aubar: sause
  • aubèrge m. : auberga
  • aucèl de la mòrt: chòt
  • aucèl de las polas: fr. épervier
  • auçura: autura, elevación de terrenh
  • aul: el
  • aul: marrit, mal. "far d'aul far" : èsser pas de bon far
  • aulan(h)a, auglana, aug(l)anha, aulana, aumanha ("emanha"): avelana (tanben s'i ditz)
  • aulanheir, aulanier(a): avelanièr (tanben s'i ditz)
  • aumalha: bovins (gròsses)
  • aur [aw] : fr. or (metalh). loís o levís [leví] d’aur
  • aura: aura, vent
  • aurada: aurièira. fr. lisière d'un champ
  • auranja: irange
  • aure (Cantal): aubre
  • aure (l') : la rèsta, quicòm mai. "Vòle acò e pas d'aure"
  • aurisse: vent violent qu'anóncia l'auratge
  • ausanier: bois (arbre)
  • ausèl(h)?, augèl, ausel [uzí], auseu, auvèl(h) [usèr, usé, uwbèl, ewvé] : aucèl [ushèl] (tanben emplegat)
  • auserau: fr. érable
  • aussitost franc. [ossità] : còp-sec [kosé] (tanben emplegat)
  • auvir, ausir, entendre
  • aval [abal] : enbàs
  • avalhant [abaillon]: pretenciós, arrogant
  • avalisca: exclam. a la vista d'una causa qu'inspira lo darrier grad de repugnància
  • avans: abans, avant
  • avariciós, -osa [abarisiós]: avar, -a
  • aveir: aver
  • avena: civada
  • aver m. espécia bovina
  • aver char + vèrbe inf. : fr. coûter cher de + verbe inf.
  • avèrs: ubac
  • avèrti m., avèrtia f. costuma
  • avertir: experimentar, conóisser; acostumar
  • avigier: fr. alisier
  • avisar: regardar, gaitar; escrutar; far atencion
  • avitar: fixar amb una vitz, vissar
  • avora, avòra (parlars del Santflorenc), alora [avora]: ara, aora

  • babaròta: escarabat de cosina
  • babau: bèstia imaginària per far paur als mainatges. Se sortisses lo babau te minjarà, "Se minges pas ta sopa lo babau vendrà; nom donat als insèctes
  • bacha (o bascha se ven del gallés 'bascauda'): fr. baquet, auge
  • bachàs (o baschàs se ven del gallés 'bascauda'): abeurador
  • bachòla (o baschòla se ven del gallés 'bascauda'): panièr o semal per lo transpòrt de rasim durant las vendémias; sòrta de bac de fusta, de forma ovalària, amb doas ansas lateralas constituidas per un talon de branca laissat sus las dogas
  • bacon: lard, codena de lard
  • badar: dobrir; restar la boca dubèrta, estonat
  • badat: dobèrt
  • badinar: s'amusar
  • badinatge: fr. plaisanterie
  • badò: pèça del jòc d'escacs que se desplaça de galís
  • bagatge: vestits; bagatges
  • bajau: casuda
  • bal: bal, dansa
  • balai, balaja: fr. balais
  • balar: dansar
  • balastra: caçairòla
  • baloard: fr. boulevard
  • bandat, -ada: sadol, ebri
  • banejar: fr. bruiner
  • banhadura: fr. mouillure, état de ce qui est mouillé
  • banhar: molhar (qualqu’un en li getant d'aiga)
  • banhar (se "): far un banh
  • banhat: fr. marécageux
  • banhòla: banhadoira anciana amb de rodetas
  • banqueta: trepador
  • baraban (barrabam??) : filh de degun, boemian
  • baralhar: s'agitar
  • barbajau, èrba de talhadura : joubarbe
  • barbòlha f. persona que parla indistintament; esperit confús e inconséquent, pauc senat; fig. enfanton
  • barbotir : parlar doçament
  • bard: fr. terre glaise
  • bardar: salir
  • bargassejar: fr. baragouiner
  • barginhar, barguinhar: esitar; mercadejar, negociar lo prètz
  • baril, barril? : bòssa, bossa, ansa (engenh de pesca)
  • barjaca: fr. femme médisante
  • barjar: bregar, concassar lo lin, lo cambe; parlar fòrça
  • barlandatge: v. Varalh
  • barquet: fr. baquet (à lessive)
  • barracan [barracòn/boracan]: estòfa
  • barrar: claure, enclaure un eiretatge, tampar, arrestar; claure un terrenh, un camp
  • barrat, - ada adj: barriolat, -ada
  • barrats/mèrles: bigarrats (gendarmes. Nom donat pel marescal Duroc als musicians de la garda urbana)
  • barreirat: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
  • barron: baston
  • barta: fr. hotte
  • bartòt: fr. punaise
  • bas, -sa: pregond, -a
  • bast [bas/bat]: fr. bât
  • basta : se a Dieu plai (tanben emplegat)
  • bastissa: immòble
  • baston [basto]: fr. bâton
  • bata: sòc d'un animal
  • batal, batala: fr. pagaie
  • batalejar: fr. pagayer
  • batalhar: fr. discutir; déblatérer
  • batejar [batedzà/batigià]: fr. baptiser
  • batel: batèl
  • batelar, baratelar: anar e venir amb bruch
  • bavaira, baveira, bavareta, bavarèl: pèça del faudal masculin
  • beal, be(s)au, beau: besal, rec: canal de derivacion qu'adutz l’aiga del riu al molin o que mena las aigas dels prats vèrs un rec
  • bèc [bè] : fr. bec
  • becar: 1. fr. becqueter, piquer avec le be.c 2. fr. sommeiller (sans jaire?)
  • beçau: beç (tanben emplegat)
  • bealar: cridar
  • bedissa: sause
  • bei: amb
  • bèissa: fr. bêche
  • belament: lentament, doçament
  • belet: ancestre, bisaujòl; grandpaire (mèstre del maine); nom afectiu balhat a un pichon
  • belèt: febrièr
  • bèlh, a: bèl, a
  • belhcòp: fòrça, plan
  • belhida: semola
  • belhir: bulhir, bolhir; fermentar
  • belièra: V. beal
  • belija, belha, buluga: beluga
  • bèl-paire, bèla-maire: nuòu marit, nuòva esposa de la maire/del paire
  • ben [bej/bion] : fr. bien adv
  • bena: buc, rusc, bornat
  • bena, bana: banasta pichona garnida de vime
  • benabèl: fr. bel et bien
  • benastrat: qu'a sòrt
  • benlèu [belèu/bienlèu/beliau]
  • bentot: tanben
  • bequenar: rire (far bequenar)
  • bericles: lunetas de vista
  • berla: ataüc
  • berbesin: formiga
  • bernachon, bernaton: fr. roitelet
  • bèrta, barta: fr. hotte ou panier en osier que les cultivateurs portent sur le dos, soit au moyen de bretelles passées sur le épaules, soit à l’aide de bras ou leviers en bois que les épaules supportent et que les mains retiennent.
  • berzenar: bufar violentament del nas, boca barrada, durant un esforç o just après
  • bessina de lop: fr. vesse-de-loup
  • besonha, besunha ? : causa - besenhas (f. pl.) causas personalas, vestits
  • bèstia: fr. sot
  • bestiau m: fr. bétail
  • bestium: animalum, ensemble dels animals
  • Bèu sénher/senhina (f.), Biau/bel [bi] sénher/senhina (f.) : sénher! ; expression de commiseracion equivalenta a "pecaire" o "bona gent". Bon sénher! exclam.
  • beta: còrda
  • beure [bi(e)wre/biwri/bewre] : fr. boire
  • beure: castor
  • biaças pl. (perque a doas pòchas) : fr. besace
  • bian : V. Bien
  • bica: cabra
  • bicar: baisar
  • bicha: fr. grand pot de terre
  • bichier, pechier: fr. cruche
  • bichon: pòt
  • biega: cròssa
  • bien: plan, bèlcòp
  • bigòra (viròla??) : fr. tarrière, outil de charron
  • bienastrós: aürós, sortós
  • bienvolença: bon voler, gràcia
  • bima: vedèla jove, de dos ans (del latin bis)
  • bisa, bissa?: vent del Nòrd, que bufa entre lo nòrd e l'èst. bisa nièra: vent fosc de la nèu (NO)
  • bisaurada: fr. bourrasque
  • biscar: èsser contrariat o vexat
  • blacau (blacaud ?): fr. babillard
  • bladre : fr. érable sycomore ou faux platane
  • blai: beç
  • blanche m. : corset (vestit). fr. corsage
  • blasina: fr. bruine, pluie fine et brumeuse
  • blat: cereal en general. Lo fr. blé: lo froment.
  • blat negre: fr. sarrasin
  • blat d'Espanha: fr. maïs
  • blat, sega, segol: segla
  • blauda [biawda, blòwda] : fr. blouse, sorte de vêtement, de tunique. Se dit quelquefois aussi d’une redingote à longues basques
  • blesta: fr. écheveau de fil. v madaissa
  • bleu, blèva: blau, blava
  • blòc: en bloc: tot ensemble
  • boada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, assistance passagère, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boirada
  • bòba: serpent, colòbra
  • boc [bu/but], bocaud, bòchi : fr. bouc
  • bòca: vièlha cabra
  • bocar [ò] : potonar sus la boca
  • bocha: labra, boca
  • bochon: bistrò(t), bar
  • bocin: un bocin: un pauc
  • bocla: bocla de metalh
  • bodiàs: romeguièra
  • bodier: boièr (tanben emplegat). fr. bouvier
  • boetar (vòutar) : fr. voûter, arquer
  • bofet: tafanari (umoristic)
  • bouetat (vòutat) : òme qu'a l’espinada arcada
  • boga: fr. borne, limite
  • boinar, bodinar: bornar, delimitar
  • boira: fr. ensemble de bovins de trait
  • boirada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boada
  • boirar: mesclar (se ditz tanben)
  • boirar o borrar: metre en fagòts; emplir
  • boirat: emplit
  • boire: ventrut
  • boirelat: V. Boirat
  • boiron: fr. jeune apprenti bouvier
  • boissaman: eissugaman
  • boissar: eissugar. V. panar
  • boisson de las penas: V. pena
  • boissonada: fr. fourré de buissons
  • boitós: ranc. fr boîteux
  • bòja: saca de tela grossièra
  • bola: V Boga
  • bolet de la baga: fr. coulemelle
  • bolha: garait (se ditz tanben)
  • bolhat: fr. tache, flaque d'eau ou de couleur
  • bolicar, bolijar?, bolejar? : bolegar
  • bolija(r): estincela(r)
  • bolla: bòla
  • bòn: bon ('bon' davant vocala, bòn davant consonanta. Après lo nom, 'bon': 'un òme bòn, un bon òme'; de bòn pan)
  • bonicon: esvèlt, polit
  • boquet: saltarèla
  • boqueton: fr. chevreau mâle
  • borg: capdulh d’una comuna
  • boriaire, -aira: borièr. fr. fermier
  • borion: fr. bourgeon
  • borlar: brutlar, bruslar
  • borlet: fr. bourrelet qu'on met sur la tête des enfants qui commencent à marcher. Virar borlet: perdre lo cap
  • bòrli: bòrlhe (tanben emplegat), òrb; fr. taon aveugle
  • bòrna: fr borne, limite
  • bornatat : fr. creux adj.
  • bòrni d'un uelh: bòrni que n’a qu’un uèlh
  • bornicada: fr. préjugé, aveuglement
  • borras: étoupes
  • borrassa: fr. lange en laine dont on enveloppe les enfants nouveau-nés. En pl. : ensemble des langes qui servent à emmaillotter un enfant
  • borrasson: joguèt de pelucha
  • borré (grafia? cf. leng. burèl?) m: vèsta
  • borret: taure; adj. molsós
  • borreta: vaca jove (1 an)
  • borsalhièr?: fr. bourrassier
  • botassa: fr. mare
  • botaròt: fr. champignon
  • botelha: vessiga; botelha
  • botelhièr: fr. aide-de-camp du vacher
  • bòtja: v. bòja
  • botre: botar, metre (tanben emplegats)
  • bourrar: renonciar, non pas capitar
  • bragas, brajas f plur: fr. culottes (vièlh parlar de comunas ruralas; Lo parlar modèrne de las vilas de Pleus, Mauriac e Salèrn se se ditz culòtaalotos)
  • bragas, braias f plur: pantalon. pausar braias: anar de ventre
  • braietas f plur: fr. petite culotte
  • brajon (de banh) : eslip (de banh)
  • branda: fr. grande bruyère
  • brandar: tuar; bramar (fr. braire); cremar amb una flama viva, ardenta
  • brandir: fr. agiter, branler, secouer
  • brau: fr. taureau, étalon
  • breçòu, breçau: breç (tanben emplegat)
  • bregalhat, brigalhat: fr. bariolé, peint de diverses couleurs
  • bregira, braceira?? : segla
  • bren, remol, cru (Salèrn, Mauriac), bes? [besh] (Riom) : fr. son, résidu de la farine
  • brenar, renar: fr. bruit dut cochon quand il trempe son groin dans l’eau ou dans tout autre liquide
  • brénia/breba: bren (mèrda)
  • brenle, brinle: fr. branle, danse dans laquelle les figurants se tiennent par la main, forment un cercle et parcourent successivement tous les
points de la circonférence
  • bresar, brisar: fr. émietter du pain, briser avec effort
  • bresilhar: fr. gazouiller
  • briòla m.: obrièr maladrech, pauc dotat
  • bricolar/gigonar/barginhar: trantalhar, barguinhar, esitar, tergiversar
  • brifar: manjar bèlcòp
  • bringa: femna mal bastida, una evaporada, una filha nauta e desguindada que fa pas que saltilhar e gambadar
  • briular, briugar?? [briwgà/briewgà] : "bourdonnement grave que le taureau fait entendre lorsqu’il marche fièrement à la tête de la vacherie ou gratte du pied la terre ; il est remarquable que les animaux ne font plus entendre cette espèce de bourdonnement après la castration ; 'briugar, brandelar, branlar, barlocar': beugler le taureau. Le beuglement ordinaire des bœufs, des vaches et des veaux se nomme 'bramar' ; ces animaux ont, en outre, un troisième cri, que nos montagnards appellent 'deigueilar', qui commence par un son prolongé, très aigu, et se termine par un ton grave, c’est un cri d’alarme qui annonce la présence du loup." (Alan Broc)
  • broa: limit (d'un camp). Broa delh ciau (o asuelh): orizont, asuèlh
  • bròc [bro(k)] : vas en tèrra, pròpri a contenir d'aiga; fr. cruche.
  • bròca: branca
  • brocantar: fr. brocanter
  • broet: bròu, bolhon
  • brossa: fr. bruyère; fusta/lenha menuda, brancam
  • brostar: fr. broûter
  • bruèia, bruelha: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
  • bruelha, bruèia: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
  • bruga: fr. bruyère
  • brugir: murmurar, fr. bourdonner (un riu)
  • brulhar: brutlar
  • bruma, brumatge fr. brouillard
  • brut: bruch, rumor, novèla
  • bu: amb
  • budel: budèl. budel cuolat [kiogat]: fr. le rectum
  • bueu (plur. [biaws/büe/bë/bü/bes]): buòu
  • bufa: bofa (còp)
  • bufar: bofar
  • bufet: fr. soufflet, instrument servant à produire du vent
  • buïja, buja, boja: pradèl (bas e umid), pasquièr, situat sovent prèp de la maison, inculte ont gaireben sempre l'èrba a creissit naturalament. Ancianament designava la bosiga fr. jachère
  • buja: fr. cruche
  • bujada, bugada (forma orlhaguesa montada en Cantalés): bugada
  • buquet: V. Boquet
  • burla: tempesta de nèu
  • burlar: faire una tempesta de nèu; brutlar
  • busac, busal, busau: fr. milan; anc. busa. V. gusa
  • but: but, pont que se visa
  • butit: testut

  • cabèga: cavèca
  • cabornat : fr. creux adj.
  • caca: notz ("noix sans brou" infantil)
  • cacalh: bonbon; pl. renhons
  • cacaloneir: rugbyman
  • cacau: uòu
  • cachar: quichar
  • cachon: avelana; nogalh
  • cacorla, cocorda, cocorla, cogorla, cog, coina: cogorda, coja (tanben emplegat), cuja, tuca
  • cafinhotar (se) fr. se blottir dans un petit coin, se rencogner dans un petit espace
  • caia: truèja
  • çai adv. fins
  • çai enrèire: recentament
  • caire: canton. fr. coin de l'âtre
  • çais: aquí
  • caion: porc (Velai)
  • calada: senda rapida; senda dins la nèu
  • calcinar (se): se far de socit
  • camba-gròs (sud del Cantau): fr. champignon
  • cambavirar: regirar, fr. bouleverser, surprendre
  • cambeta: fr. tige (de planta)
  • campaneta: fr. campanule (flor)
  • campejar [kampisià/kampegià] : perseguir, se lançar a la perseguida
  • campejada [kampisiado/kampegiado] (partir a la "): perseguir, se lançar a la perseguida, esp. anar un gos darrièr un gat
  • campís: espiègle, indocile, rétif
  • canabau: carbe
  • cancheta: fr. petit seau en métal
  • canèla, chanèla, dosilh [dugi] : fr. robinet
  • cantèl: fr. chanteau (de pain)
  • canulant: enujós, emmerdant.
  • canular: fr. ennuyer, emmerder
  • canon: veire de vin
  • cap [ka]: tèsta f, cap m
  • capbàs: fr. descente
  • capetar: fr. descendre, (anar a un luòc)
  • capolar: fr. hacher
  • caponar (se): se dissimular
  • carcin: abitant del Carcin; vaslet de bòrda logat per las fenasons
  • carcular: pensar, somjar
  • cardalhau: topinambor
  • carnada : carn de vaca salada
  • carrar (se) : se plaire, s'amusar
  • carrin: pòrc
  • caròta: beta-rave
  • carrat : fr. carré d'habitation, dans un ensemble de bâtiments agricoles
  • cartofla : patata (Bas Auvèrnhe)
  • casabèc: fr. chemisier, corsage
  • casar (se): maridar (se)
  • casca-lumaç: cagaròl
  • cascavel: cadun dels torns qu'òm fa en restant suls pès e las mans sans que lo còrs tòque lo sòl; [karkavé] fr. grelot
  • cascavelar: avançar fasent cascavels
  • casiau: pèça de vinha
  • caston : fr. bergerie
  • cat (Carladès), chat : cat
  • catar: amagar, escondre, abrigar, cobrir
  • catonar: careçar, amanhagar
  • caula: graula
  • caura: v. còure (avelanièr)
  • causa (per " que): per çò que, perque
  • celèira, cereira [sareida?, sardeira], cerèisa, ceriesa: cerièra
  • celerier, cereis, cereir, cerier, ceredier: cerièr
  • cenelhier: fr. aubépine
  • censa f. : fr. bail, contrat
  • cerv: cèrvi
  • cesta, ceston: panier (s'i ditz tanben)
  • cestús?? : país, luòc dont venèm
  • chabeç: fr. traversin
  • chabra (Velai) : saltarèla
  • chab(d)elièra: riban de fil
  • chabidar: s'assopir, somnolar
  • chadeira, chaseira, cheira: cadièra (tanben emplegat)
  • chadeira: cadena (tanben emplegat)
  • chadenàs: cadena gròssa per traire los arbres del bòsc
  • chala(da): passatge, camin desgatjat de nèu; traça dins la nèu
  • chald, chaud: caud
  • chalm, chauma: planèl esteril
  • chambalià, chambaliá? (chambaliga), chambalha: cambaliga, garrotièra. fr. jarretière
  • chambre (de mar o de riu) : cranc
  • chamin de pè: viòl (tanben emplegat)
  • chaminon: viòl de pè
  • chamjar: cambiar
  • champanhon: campanhòl
  • chambe, charbe/cherbe/cherba, cambi, canabau, chanebe, chandre, chandra f. : cambe, carbe
  • chambon: cambajon
  • chamèis: suja
  • champeirar: seguir, caminar sus la traça de qualqu'un
  • chanau f. : fr. cheneau, gotièra de zinc au bòrd del teit (mas: 'canal' m. fossat d'escolament)
  • chancèl: ataüt
  • chandela, chandeala: chandela; gratacèl
  • changre: cancre
  • chanit, -ida: fr. moisi; sòl de mal trabalhar; acerb, aspre
  • chantel: cotèl
  • chap-coissin: cabeç (fr. traversin)
  • chap-leit : fr. bois de lit
  • chapusar: fr. charpenter, débiter le bois à la hache
  • charba: ansa
  • chardas (las ) : velhadas durant las qualas se cardava
  • Charenda f.: Nadal m
  • charent, -a: que demanda un prètz tròp elevat
  • charga: carga (tanben emplegat)
  • chargar: cargar (tanben emplegat)
  • charrau: camin d'espleitacion
  • charreira, charrèira, carrieira: espaci entre doas bòrdas, mena de rua
  • charvalhar (Riòm) : fr. patouiller, manier salement, détériorer
  • chas: a cò de
  • chasau: maison arrueinada, fr. chaumière
  • chaschòu: crani, tèsta entièra
  • chasque inv. : cada
  • chassanh: garric
  • chasso (chasson ?) : roire
  • chastèlh (plur. chastèlhs/chastiaus) : castèl
  • chastra: buc, bornat
  • chatau: cabal
  • chat-foin: putòi, catpudre
  • chaubre, chaure: caber, cabir
  • chauchar: caucar. fr. presser, fouler
  • chauçada: barratge
  • chaucida, chaucit: cardon
  • chauçura (Bassa Auvernha): fr. chaussure
  • chaudre: caler (se ditz tanben); caber, cabir
  • chaul: caul, caulet. fr. chou
  • chaul-raba: fr. chou-rave
  • chaumesir: fr. moisir
  • chaumesit, -ida: fr. moisi, -e
  • chavalh [chaba] : caval
  • chavanhòu, javanhòu: fr. hibou, chat-huant, grand duc ou petit duc
  • cheir, chèir, chier, cher : gròs rocàs; clapàs; endrech o país rocalhós, fr. éboulis, amoncellement de pierres
  • cheira: colada volcanica d'escòrias
  • cheiron, cairon: petit molon de pèiras
  • cheiràs: clapàs
  • chèrchapaís: vagabond
  • chiar (per evolucion: chagar>chaiar>cheiar>chiar): cagar (tanben emplegat)
  • chibòta: cabana (de pèiras)
  • chin-tais: tais
  • chindra: címec, cinze, cinza
  • chuchutar: murmurar
  • chuta: chòta (ausèl)
  • ceal, ceau ([shaw] Mauriac, Sant Flor, Lo Puèi), cèu ([shèu] Salèrn), cièu franc. (Orlhac): cèl (forma que comença en Mende)
  • cinglar: foetar
  • cintura delh Bòn Dieu: arcolan, arcan (tanben emplegat)
  • cireir: cerièr
  • cist: cistre (pèira)
  • civèira: fr. brouette
  • clamion: apèl, aclamacion
  • clan: coratge; eslanç, vam. se donar clan
  • clanca: fr. commère
  • clancar: fr. commérer, de bavarder en toute occasion
  • clapeiràs: clapàs
  • clenchar (se): fr. se pencher
  • clergue: clergon clerjon. fr. enfant de coeur
  • clujada: teit de fen
  • coada, còada?: acès, cubèrt, angar fr. appentis. Fig. Se botar a la coada
  • coarro, coarre: proprietari, patron
  • coca: noga, notz; patata (Mauriac, Salèrn...)
  • cochara f. : culhièr m.
  • coche: pòrc
  • cocuda: fr. primevère
  • cocut: fr. jonquille
  • coeire/còire: coire (vèrb); fr. marmite
  • cofal: cofat. fr. gifle
  • cogorla: fr. citrouille
  • coige m., coija? f. : jaciment (minièr)
  • coijar (se), s'anar coejar [kuetzà/kuedjà] : cochar (se)
  • coita: fr. hate f, presse f
  • còl [kwòl] : fr. cou
  • còle: col (de montanha)
  • colenha: conolha, filosa
  • coleira: còla; passatge estreit entre doas còlas
  • colh: fr. cou
  • colièra: penda, còla
  • comador: angar, cubèrt
  • comencar: començar
  • companatge: lach, burre, formatge e tot produch lactic
  • compassar: despassar:
  • conòlhada: conolha
  • conflabueu: salamandra
  • congeira, conheira, congènha?: congèsta
  • conhar (ò): fr. pousser
  • cònse: fr. conseiller municipal. primier cònse: fr. maire, ostau del cònse: fr. mairie
  • consire [kushire] : crebador. fr. crève-coeur
  • cònte [kwònte]: conte
  • còntia: discussion, disputa
  • contiar : fr. se chamailler, se disputer, amicalement, se taquiner.
  • continent: immediatament
  • còntranòvie: fr. garçon d’honneur
  • convisar : discutir
  • còp [kòp/kòt] (plur. [kòts])
  • còp d'alhís: fr. coup de feu, enthousiasme
  • corcheira: corsièra
  • cordelièra : còrda, cadena o boton per sonar lo monde a la porta
  • còrdre (/se): rentrar a l'ostal
  • corniòla: fr. gosier
  • corrau: fr. haras
  • corriada: fr. liseron
  • corsa: corsièra (tanben emplegat)
  • cossí [kesí/kosí]: coma (interr. e non interr.)
  • cortiau: carrièra bòrnia; cort (ensems dels enclauses orticòlas)
  • cos: agrafuèlh (tanben emplegat)
  • cossirar: sospirar
  • cossirós, -osa: inquiet, - a
  • costat (al " de) : a costat de
  • costat de neu: oèst
  • còtla: mongeta (verda)
  • còuclhe m. nogalh, clòsc (de fruch)
  • còure m. avelanièr
  • crebalhas f. pl. : fr. semailles (crebir = cubrir, cobrir)
  • crebir : cobrir, cubrir
  • cremason: brutladura
  • cremeson (aver de): aver enveja fòrça
  • creme m. : fr. crainte
  • crenhar: crénher
  • crespar: fr. crisser
  • crestar (se): dreçar (se)
  • crida (creda? [crida]): cicatriça
  • cròi: mauvàs, marrit
  • crossar/corsar: breçar (latin tardiu *crontiare)
  • crossarèla: breçairòla
  • crosset: breç
  • crèu: nogalh
  • cròmpa: crompa
  • cròç: breç
  • cruesar (francisme?) : cavar o clavar (los dos emplegats)
  • crubir: fr. semer et herser
  • cruca: dessús de la testa, testa
  • cubèrt [tyubè]: teit
  • cubrir: cobrir; semenar
  • cuèire v: còire
  • cuèissa (far ") : faire place (sur un siège), se pousser un peu
  • cueu, cuu [tchoo] [kiw], cuòl: cul
  • cuja (en "): fr. a falta de; en luòc de
  • cujon: molon
  • culhir
  • cunh: recanton
  • cunhar: fr. fosir
  • curalhèir: pilòt de pèiras
  • cusina: cozina
  • cusinar: cozinar
  • cute, cut: grapaud cantaire

  • dalainèir: prunièr
  • damaisèla: libellula
  • dant-ci (que) : abans (que)
  • daprès adv: après
  • darcar: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
  • daret: aret (tanben emplegat)
  • darna: fr. teigne (insècte)
  • darreir/darrier, darrèira adv. darrièr
  • darreiriá, darrieria, dabòria: autom
  • darú (grafia??) : testut
  • dauna: cauna
  • daururas: joièls
  • davans, davant (que) : abans, avant
  • davant n. : faciada
  • davantièr: faudau, davantal
  • davisar: apercebre
  • dedalièira: fr. digitale (flor)
  • decebança: decepcion
  • defèci: vergonha
  • defròcas: vestits
  • degosina : fr. farce (blague)
  • deigalar: regalar
  • delh: del
  • dembe, dambe: ambe
  • dengun: degun
  • desacatar: descobrir
  • desaprimatge: accion de manjar, far brostar la primièra èrba al primtemps
  • desaveni, desavénia ? - desavenhe, desavenha: desagradable, desplasent
  • desbrenar: levar lo bren, lo brutitge; desgatjar qualqu'un d'un marrit afar
  • descatar: descobrir
  • descompassar: despassar
  • descotir: se desbrolhar
  • desempuei: puèi
  • desfeci: desgost
  • desfiular: dessadolar
  • desfortuna: fr. malchance
  • desjunar [deyjunà] : dinnar
  • deslurat, -ada: fr. déniaisé(e), résolu(e)
  • desnut, -uda: nut, -uda
  • despachar (se) : afanar (s')
  • desparar (se) : se coitar, se brandar
  • despartir: partejar; dividir
  • despertin [desparti] : espertin
  • despiech (en ) siá... : maudich siá...
  • desrancar : arrancar, dostar quicòm en o topar
  • desrason: fr. sottise (qu'on fait)
  • desrochar, desroca: abatre, demolir
  • dessobre: dessús
  • dessotz: dejós
  • destrame, detrame ? fr. recapte, solharda, trastero (lieu, chambre où l'on dépose tous les objets qui ne font qu'embarrasser et encombrer les appartements, tels que les malles, les caisses, les meubles hors d'usage, etc)
  • destrech, destreit ("distrecht"): estrech, estreit
  • desvelhar (se) : revelhar (se)
  • deval(s) : devèrs lo(s)
  • devertir: divertir
  • desvuedoira [divedujro/devudajre/devedujro], esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
  • dià de dià! : diable!
  • dijuòus (Cantal): dijòus. Dijòus Folhat: Ascension
  • dimergue: dimenge
  • dinc: dins (tanben emplegat)
  • dissandes (de */'die 'sambati/): dissabte (de */'die 'sabat-i/)
  • drulhier: rove
  • diumenja f., dimenche, dimergue : dimenge
  • doblar (se) : redreçar (se)
  • doblon: taure de dos ans
  • domaine: domèni
  • domde: domdat
  • domentre: dementre, mentre
  • dòna(-i) ! : fr. frappe !
  • doncar: penecar (penechar)
  • dorna: ferrat de metalh
  • dos m., duas fr.: dos, doas
  • dostar: ostar, tirar
  • dòure (/se), aver mau : dòlre, aver mal
  • draulha: percha
  • dreçador: bufet (mòble)
  • dreciera, dreiceira: corsièra (corseira), acorchièra
  • dreit (alh de): fàcia (en de)
  • dreit adv. : plan, bèlcòp. dreit content : encantat
  • drinlha: druèlha, aliga. fr. alise
  • drolhat: trempe
  • drulhièr: fr. alisier
  • duc m, dugo m: chòt (grand hibou)
  • duganèla: fr. chat-huant, grand duc ou petit duc
  • durbir: dobrir
  • eicalaci: regalèssia
  • einuege: enutjat
  • eiressil: api
  • eissagar: fr. lessiver
  • eissag/eissai: assag (tanben emplegat)
  • eissaiar: assajar, ensajar
  • eissit: moment qu’un païsan boriaire quita sa bòria a la fin de la logada
  • eissiga: estimar lo chatau viu e mòrt, establir l’estat dels luòcs fach per un boriaire que part, o per lo que dintra
  • eissolelhar (s'): fr. suer sous le soleil, se bronzer au soleil, prendre un coup de soleil
  • eissuar, eissunhar: eissugar
  • eissublar: doblidar (tanben emplegat)
  • elh: en lo
  • e(s?)lienar: fr. glisser (gasc. eslencar. cat. esllenegar)
  • els: en los
  • el/ela: el. V. G-el
  • emanha: avellana V. aulan(h)a
  • embaiard: civièra per desplaçar lo pòrc mòrt
  • embeurar [embiwrà] : puslèu per un terrenh. V. Ongir
  • emboconar, embocanar: pudir
  • embofat, embufat: un pauc excitat o empebrinat
  • embonhilh [ambunhi] : embonilh
  • embrenar (/s'): encombrar, embarrassar, emmerdar (/s'); fig. embarrassar (/s')
  • embrolh: fr. embrouille; imbroglio
  • empaitar: empachar (tanben emplegat)
  • empatolhar (s'): fr. s'embabioler
  • empatinar, empatenar? : apressar
  • enançament: progression
  • enançar: fr. prôner
  • ençai (d'avora/d'aquesta ora ) : d'ara enlai
  • enchiprar (s') : s'empebrinar
  • enchiprós -osa: querellaire
  • enclausa: resclausa (d'aiga)
  • enclum: enclutge
  • encre,-a: nerviós, - osa
  • endarrier (Velai) : autom
  • endejunar: desdejunar
  • endeluòc [endelio], endiluòc: enluòc
  • endular: fr. hurler
  • endurar: suportar
  • endurmir: endormir
  • enfenar?? [infinà]: enfectar, envasir. fr. infecter, envahir
  • enfle, a: enflat, -ada
  • enfonilh, enfonhilh, embossaire ??/embochaire ?? [embusajre], embotador : embut
  • engaunhar: fr. tourner en dérision
  • enginar: preparar
  • engraissada: pan burrat
  • engravadissa: avortament epizootic (vachas)
  • engravissa: escaravissa
  • engrisòla: fr. lézard gris
  • enguetar: agachar (tanben emplegat)
  • enlai (d'ara " : d'ara en davant)
  • ènna (Orlhagués): èdra (gallés 'èdenno')
  • ennarts : fr. échafaudages
  • ennejar: negar
  • enojar, enòujar, enhorar [inhura], enueiar : fr. ennuyer
  • en que siam (mai): en quicòm/endacòm (mai) (tanben emplegat)
  • enrufar (s'): s'irritar
  • ensalada: fr. salade
  • ensenhaire, a: ensenhant
  • entau: atal
  • entautar (s'): enfangar (s')
  • enténher: pas poder s'enténher de: pas poder s'empachar, se retenir de
  • enterralhar: fr. butter (per. ex. les pommes de terre)
  • entitainar, entetinar: obsedir
  • entremèi: entremièg
  • entreprés (demorar): demorar sens res far a se pausar de questions
  • entretendre: entreténer
  • entrò a: fins a, dusca a
  • envertolhar: recurbir, entornar, enrotlar, envolopar
  • ès/dès: v. Vèrs
  • esbaujas: bofet de farga
  • esborfit: amolit, fr. ramolli
  • esbrajas: pantalon
  • escabiosa: fr. scabieuse (flor)
  • escainar, escaisnar: sobrenommar
  • escantir
  • escargòu: cagaròl, cagaraula
  • escartar (la farda) : estendre los vestements
  • escarteirar: fr. écarteler
  • escatrar: galaupar
  • escaufar (s'): fr. réchauffer
  • escavartar v. esparpalhar, micalhar; s'escavartar: s'escartae, s'aluenhar
  • eschalatges? eschaladiers? : degràs d'un escalier
  • eschampelar: esparpalhar
  • eschamplai/eschamplat? (èsser ") : fr. ailleurs, un peu paumé, bizarre
  • eschandre v. rescalfar
  • eschantir: escantir (tanben emplegat)
  • escharpilhar: fr. effilocher, carder
  • escharvalhar: fr. abimer
  • eschaucir: causir
  • eschaudre: fr. sevrer; détourner (l'eau d'un moulin)
  • eschavanelh: v. chavanhòu
  • eschilla: esquilla (fr. sonnailles)
  • esclairon: aparicion luminosa e imprecisa qu'espauruga
  • esclaraire: fr. éclaireur
  • escofina: fr. scie égoïne
  • escoga: escoba
  • escolèir: regent, mestre d'escòla
  • escorcir: acortar (far plus cort)
  • escorgar: escorjar
  • escòt: fr. brin (p. ex. de genêt)
  • escoutar: escotar (e 'ausir' en nombroses parlars)
  • escrancar: crebar, agotar fisicament
  • escuròu: esquiròl
  • esfolerat: enrabiat
  • esfòrç de temps: auratge
  • esgiau: esglai
  • esglage, englage: esglai, esfrai
  • esfurinat: fr. effarouché
  • esglaiar: esglasiar
  • eslaiat: fatigat
  • esliucejar: far d'eslhauces
  • eslonjar: alongar
  • esluenhar: alonhar
  • esluiç/esluicida/esliuç/esliuça/espernhada/esparnida: eslhauç
  • esmaiar: inquietar, estonar
  • espantar: estonar. fr. étonner
  • esparnida: fr. éclair
  • esparrabingar (s'): fr. se déhancher en marchant
  • espatlar: demolir, desmantelar
  • espauresit (Nòrd d'Auvèrnhe), espauresat (Varena de la Dòra) : paurugat (Sud d'Auvèrnhe)
  • espeçar: trincar
  • espeitar [espiytà] : esperar (atendre)
  • espelhar: estrifar fr. déchirer
  • espepidar: espepissar, agachar quicòm amb atencion
  • espertin, despertin: collacion del miègjorn, e per extension del tantòst
  • espertinar/s'espertinar: dejunar, far collacion
  • espetament (volcanica) : erupcion (volcanica)
  • espiauna: espingla
  • espicea: fr. épicéa
  • espingar: saltar, gambadar
  • espiujar: fr. éplucher
  • espòr: clauson
  • esquitlhar: lisar
  • essira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
  • essirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
  • estadís: fr. rassis
  • estafeta: fr. éclaireur
  • estalambor: baston de boièr
  • estam, estain: estanh (metal)
  • estament: situacion
  • estampa: tampa (fr. vanne de l'étang)
  • estampanit, ida: estabosit, espantat
  • estau: maison (mas en auvernhat septentional: sala granda mal tenguda, cafarnaom)
  • estauja: estauvi
  • estausin: avant-teit, bordura del teit, esgot del teit
  • estavanir (s') : fr. s'évanouir
  • esteala, estièl, estèla: estela
  • estendilhièr: fr. goutte d'un bord de toit sans chéneaux, point de chute de l'eau d'un toit
  • esterlusir, esturlesir
  • estisoira(s) : cisèus
  • estolha: estobla, fr. chaume
  • estornir, estronir: esternudar
  • estrada: rota granda
  • estranhe: estranh
  • èstre: balcon, bescaume
  • estrebons: fr. soudaines rafales de vent glacé
  • estrelhar (se faire): infligir una correccion, fr. dérouiller
  • estruge m. : ortiga, estrigol
  • (es?)trumèl: cavilha (dels umans)
  • eu: el
  • esvetlar [esvenlar] (s'): s'ajaçar, s'espatar
  • esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
  • fableta: fr. comptine
  • fachineira, fada : bruèissa
  • fadard [fadar], fadarda/fadassa? : fat, nesci
  • faina: fagina; fr. faine
  • faja: fr. faine
  • fajòla: faiòl
  • faler: caler
  • faganàs: pudor f. (marrida olor)
  • farinada: matafam fr. espèce de galette frite au beurre ou à l'huile, que l'on fait dans le ménage
  • fargeira, faugeira? : falguièra
  • farina (far) : esmenudar
  • fauc [fuòc] : fau (vèrbe Faire)
  • fauda: rauba, farda
  • faudau [fujau] : davantau
  • fava: fr. haricot
  • fedon: fr. poulin
  • feneirar: fr. faire les foins
  • ferrat: ferrat de metalh
  • fèstre: fr. faite
  • feure, fiaure: febre
  • feureir, fiaureir: febrièr
  • fiardar: anar regde
  • ficre! eufem. fotre
  • fieirau: fieiral
  • figòt (fuegòt): fogar, fogat
  • filhat, ada, filhastre, - a? : gendre, nòra (tanben emplegat)
  • filheta muda: eco, resson
  • flajolet: fr. flageolet (instrument de musica)
  • flaunha: fr. rhume de cerveau
  • Flors (Las): Las Cendras
  • florejar: fr. froler, effleurer
  • flusta: "frossa" (paur). fr. frousse
  • flustós: pauruc
  • foaire, foaissar: foire, fòser, trabalhar la vinha amb lo feçon (fr. binette)
  • fogeir: foguièr
  • fojaçon: fogaça; espècia de pastisseria d'ordinari forma d'X, facha de farina, d'uòus, de sal e de laitatge
  • fojada: fr. feu de broussailles
  • fòlh: fòl, enrabiat
  • folhar: fr. reverdir
  • fònt: font
  • foquet: banqueta
  • forest (arcaïsme): bòsc
  • foreston: gàrdia, agent forestal
  • formatge [furmadze]
  • fornelar: far una tempesta de nèu
  • fòrre [fuòjre] : fr. paillasse
  • fotimassar: fr. taquiner, tracasser, ravauder
  • fotrau: fr. imbécile
  • frau: fr. terre inculte, lande, mauvaise terre
  • fraunhós: fr. barbouillé
  • freid: freg
  • fresa: fr. framboise
  • freschum: carn (fresca)
  • fresilhar: fr. chifonner
  • fretas: fr. sabots de frein sur une charrette, dits aussi 'la mecanica'
  • froment: fr. blé
  • frostir:
  • frostit:
  • fum: perfum, fumet, atmosfèra
  • fums: fr. brouillard
  • fumareir, fomarèir: femièr
  • fumeira: fum
  • fuòc [fiot/fiot]
  • furmic: formiga
  • fustarèl: canoa, batelet emplegat sus l'Aleir
  • gabion: vagonet de mina
  • gag [gat] : fr. geai
  • gala(m)pian, -ana: fr. gamin, -ine
  • galar (se) : amusar (s')
  • galatge, galatjon: joguèt
  • galòia f: fr. imbécile
  • gandir (se): marchar cap a quicòm
  • ganta: narcís blanc
  • gantèira: senda, camin
  • gaspa: fr. babeurre
  • garba, gèrba: fr. gerbe
  • garbèira: fr. meule de paille
  • gardejar v. mirar
  • gargès: imbecil
  • garla, jarla: fr. grand vase pour le lait
  • ga(r)landatge, garandage ft. cloison, ordinairement en briques, au moyen de laquelle on sépare les différentes pièces ou chambres d'un appartement
  • garlon, jarlon: ferrat de fusta per móuser
  • garnassa: la òc plantat de resinoses
  • garre, garri: mascle ardent; gat (nom afectiu) (tanben 'garri' es lo rat)
  • garron: gat (nom afectiu)
  • gasar: caminar en s'enfonzant dins l'aigua, la nèu, la fanga...
  • gasta??, gaste?? : pese
  • gat (prononciacion de 'gag') : fr. geai
  • gata: mongeta vèrda; fr. gousse des légumes; pois
  • gatges: mòbles, vaissèls (fr. vaisseaux)
  • gaudòt: fr. petit malin. escais de las gents d'Orlhac
  • gaudre m.: torrent
  • gauma, gome: fr. goître
  • gaunha: gauta; per ext. boca
  • gavinet: cotèlh
  • gavo: cròs, gaste, en parlant d'un fruch, principalament per las castanhas
  • g-el, -a (plur. g-elses, -as, g-eusses, -as, i-eusses, -as) [ge' se/ge' si/ge 'shi/i' she?/jë' ses?jew' ses?] : el, -a; els, -elas. fr. lui, elle; eux, elles
  • gelibre: gibre
  • gema [gema/gima] : escuma; crema (en particular del lach)
  • gendarma (gendarmE?): areng secat
  • genest: genesta
  • gente, gèntie: polit. franc gèntie, dreit polit: tras que polit
  • gèrba, garba: fr. gerbe
  • gemorejada (DJIMOUREDSADA): fr. giboulée
  • gemorejar (DJIMOUREDSAR): fr. faire des giboulées
  • getar: alargar (lo bestial)
  • giaunada: gemiment, planh
  • ginèst, genest: ginèsta
  • gibar: far una bòssa
  • giraudet: fr. casaque de toile (des bourgeois)
  • gironda: ironda
  • girveir: genièr
  • gitar: fr. neiger dru
  • glèisia: glèisa. fr. église
  • glissar: fr. glisser
  • glorieta: gloriette, petite chambre, fournil
  • gojard : fr. goujat, aide-maçon et le manœuvre en général
  • gola fr. gorge resserrée entre des montagne
  • golada: ribòta (s'i emplèga tanben)
  • golhòt: fr. goujon
  • gonfle, a: enflat, -ada
  • gòça (gòrça?) : fr. haie arborée
  • goja: cogorla (tanben emplegat)
  • gòrdia: vigor
  • gorgon: cusson (tanben emplegat)
  • gòrgue: tuf (puzzolana)
  • gòrja: boca
  • gorjada: tanben 'menjadeta frugala'
  • gornilha: granhòta, granhola
  • gorrièra: eleganta
  • gorrin: vaquièr; camisòt
  • gostar: dinnar
  • gòt a gòt (anar ") : gota a gota, degotar
  • graissa doça: sagin
  • gralh: còrb
  • gran [gro] adv. : brica, ges (tanben emplegat)
  • grana, grona: rasim
  • granauda: granhòta, graolha
  • granolha: granhòta, graolha
  • grapats : pèiras e bordilhas que demòran après un trabalh de construccion, de demoliment
  • grapiunar: gratar, folhar
  • graumilhar (se) : se trigossar, arpatejar, se remudar coma se quicòm vos prusia
  • graupir: sasir
  • gravena: sabla, grava
  • grèu, -èva: lourd; grave
  • greule, griole: rat campanhòl
  • grevança: regret
  • grevar: regretar. Me'n grèva: regreti
  • grinzeleir: fr. groseillier
  • grolhon: pòrc (pichon)
  • gromel: fr. écheveau
  • gronzeleir: groseiller?
  • grovar: covar
  • guel, -a, guelses/i-eusses, -as. V. G-el
  • guenchir, guinchir ? fr. détourner, incliner, pencher, aller de côté, esquiver, se détourner
  • guechit: fatigat
  • guenilhas: sòrtas de bunhas del costat de Tièrn
  • guèrlhe, guèrli: fr. qui louche
  • guièra: vaissa (tanben emplegat)
  • guinhar: mostrar del det
  • gulha : fr. mur pignon
  • gusa: fr. buse; anc. busac, busal, busau
  • iable: diable (diablei a Riom)
  • iera: ièra, èdra. fr. lierre
  • ivern: nèu
  • ivernar: nevar
  • jabiòla: gàbia per los poletons
  • jaca: vèsta
  • jadeu: fr. jatte, vaisseau rond et sans anses?
  • jagossar : fr. peiner, avoir du mal.
  • jai: gai (auseu)
  • jaire: s'anar j.
  • jalhon: polet
  • jamba: camba (tanben emplegat)
  • jambilhon: gambajon
  • jambre: v. Chambre
  • japar: fr. jaser, faire des commérages
  • japaire: commère
  • jaquí: vejaquí (tanben emplegat)
  • jardinatge: ortalha (legums produsits a l'òrt)
  • jarric: rove
  • jaspi: fr. aspic
  • jau/jalh, jalhard: gal
  • javanhòu: chòt
  • javílha: cavilha; fr. cheville. javilha folada : entorse à la cheville
  • joana: jonquille
  • joièl: fr. bijou
  • joielier: fr. bijoutier
  • jòine [juòjne], joine : jove
  • joncha: fr. andain
  • jonh? jont? : jo de buòus
  • jonht: jonch
  • jontura: bestials de laurar
  • jòune, a, jòine, a: joine, a, jove, a (los tres s'i dison)
  • jòus: v. Dijuòus
  • junc: jonc
  • junhant, a: prèp, a, limitròf, a
  • juòc [gio] : jòc
  • jurar: rembolar
  • lai: i (locatiu)
  • lai: fr. souci
  • laiat: fatigat
  • laïns, lais adj ailà, alai
  • laissa: alluvions
  • lanhar (se): aver de lagui, se demandar se qualqu'un va plan o non
  • lat de l'entrant: oèst
  • lauras: labras, pòts
  • lavanhar: fr. flatter, cajòler, caresser
  • lechon : gormand (gromand s'i emplega tanben)
  • leja: fr. luja
  • l-èsser: èsser
  • levada: barratge. de levada: fr. d'emblée
  • levita: vèsta. fr. lévite
  • li: i (locatiu)
  • liada: meitat de jorn. La liada delh matin (=lo matin), la darrèira liada (=après-miegjorn)
  • lianh: aval. fr là-bas
  • limon: fr. madrier
  • lisèrt, lusèrt: lusèrp
  • lissar: fr. glisser
  • lista: fr. Bande de terre; champ plus long que large (del latin lista, bordura)
  • liuçjada ([lustsada] grafia?) : eslhauç
  • liuçjar ([lustsa] grafia?) : far d'eslhauces
  • liurar: voidar
  • loca: groselhièr (tanben emplegat)
  • loda: fang
  • lòng, lònja: long, longa, lòng, lònga
  • lònh: luènh (tanben emplegat), luònh
  • lòssa: cace
  • luenta (la) : lo lonhdan
  • lum: calelh d'òli de quatre o cinc becs
  • lunar: far de luna
  • luneira: clar de luna
  • luns: diluns
  • lura f. : animal gròs; fug-l'òbra, coard, paucval
  • lusèrt, lisèrt: lusèrp
  • madament : parièrament
  • madèble: malaudiu
  • madiera : brancas de sause
  • mèstre [méstre] : mèstre (forma mai emplegada)
  • maestre [maytre] [muytre] : mèstre
  • mai: tanben
  • mag, maid, mast: mastra, maestra, mats, mèid, mèi, mei. fr. pétrin
  • mai, malh: pibol
  • mainatja-te!, mainatjatz-vos! : Tenètz-vos fièrs (formula d'adieu)
  • maite. tantes maites: tants d'autres
  • maitot/mai: tanben (s'i ditz tanben)
  • majofa : majossa
  • majofla: majossa, majofa
  • maganhós : malautiu, que sembla pas en bona santat
  • malha fr. meule; tas de gerbes dans une grange
  • maluç m. : amaluc
  • mambor: dificultat, charivari, bruch
  • mance, -ça: esquèrra
  • mançard: esquerròt
  • mandurar: macerar
  • manhar: dominar, batre
  • marbiocha/merbiucha (grafia mai etimogica) (etim. bas lat. *minimicula) : drolleta
  • mardet [mortchí] : boc
  • màrfie: fr. transi, engourdi
  • margarida: coccinella
  • margolhar: fr. patauger, manier salement, barboter
  • marguilhièr: fr. bedeau
  • marmelaud: manouche, nomade, gitan
  • marts: dimarts
  • mas: sonque, solament
  • masada, maseda, masela, masel, masa, mase?, maeda [moeda] : formiga
  • masada: fr. hameau
  • masca: bruèissa
  • mascharar: mascarar. fr. barbouiller, noircir, charbonner.
  • massança: colleccion
  • 'massar: fr. prendre; ramasser; se refugiar
  • masuc: fr. buron
  • maton: fr. tourteau (producte de sarratge de las prèissas)
  • maussa: majofa, fraga
  • mauvàs, -asa: malvat, -ada
  • me (ex: per me) pron. ieu
  • meal: mèl
  • mècres: dimècres
  • mèdia: fr. sieste. V. Mèidia
  • mei: amb
  • mèi, mèja/mèija/mèia, edemièi, demèja? : mièg, mèi (tanben emplegat)
  • mèidia, mèdia, meijorn: miègjorn
  • meijornar: espartin
  • mèinuèit: mièjanuèit
  • meire/medre: meissonar
  • meiriar (se) : mudar d'ostal (del latin 'migrare')
  • melh: milh (fr. millet)
  • 'melh: al, amb lo
  • mèlh(s): mièlhs
  • mentre adv. : durant
  • meola [m(i)ewla] [miaula]: mesolha, modela, mica (de pan)
  • mèque: fig mocat. fr. penaud
  • merende: repais dels trabalhadors que se manja al mitan de la matinada, vèrs dètz oras, e al mitan de la vesprada cap a quatre oras
  • meritar: Acò li merita ben: merita ben acò
  • mès adv: mas
  • meschaent, a: dolent, a
  • mesenga: fr. mésange
  • mesir, mosir : fr. moisir
  • mèsma: meteis, -sa
  • messatge: vailet, servicial
  • miá: amiga (sentimental)
  • mialaud, mialon? : fr. mialan, milan
  • micha: pan blanc
  • mielhs (de) de mai plus, de plus, en otra
  • milhard: claufotís de ceriesas
  • mimí/niní: nenon
  • minaire: menairon
  • minauna: gaton, caton
  • mineira: mina, mena
  • minjar: manjar
  • minòt: gat
  • mioleira: basalt
  • mirgalhat : fr. de plusieurs couleurs
  • mis, blat d'Espanha: blat de las Índias
  • mission: tot far mission de: tot en fasent semblant de
  • mitanièr, a: capmasièr, a
  • moinant: donat que, estant que. fr. attendu que, étant donné que
  • mòl [mwa]: mica (de pan)
  • mola, moleta: flasca, flascon
  • molet: molin (tanben emplegat)
  • molha: fr. endreit tranquil d'una ribièra; luòc ont l'aiga cola tan discretament que pareis dormenta.
  • molhard: fr. sorsa d'aiga viva que nais dins los pasquièrs de las montanhas nautas.
  • momonejar: fr. marronner; murmurer
  • monalha: fr. marmaille
  • mòna: monina, monard
  • monèira: fr. hanneton
  • monilh: nombril
  • morralhar (se): se barbolhar (p. ex. la cara de manjar) ; se cobrir (lo cèl)
  • morralhar (se): lord, barbolhat; ebri
  • morla: socha (tanben)
  • moschaud: tavan
  • moschon: mostic; moscard
  • mosseiron: campairòl
  • mosteau m., mosteala: mostela
  • mostièr : monastèri
  • mot, mota: sens còrnas (animal)
  • mota: pelena, gason, pelosa
  • mòuser: fr. traire
  • mouton: moton
  • móuser: mólzer
  • muaa: auratge, avèrsa (evolucion de 'mudada')
  • muralha: mur
  • Nadau f: Nadal m
  • narisa, narina: narion
  • narma adv cap
  • narsa: sanha perilhosa (tanben emplegat)
  • nau: nòu (tanben emplegat)
  • naular: navigar
  • nautenc: fr. hautain
  • neaula, niola [niwva, niwga] : nèbla (fr. brouillard)
  • neaulós: nivolós
  • nèbla f. fr. brouillard; brume
  • neija, neja: nèu
  • nèir(e), a/nièr, a: negre, a
  • nèci, nèsci ?? , -a [nèjsi]
  • nevier: fr. névé m
  • niarma, niun: degun
  • nibol : nivol (tanben emplegat?)
  • n(i)eus: quitament, e mai
  • niula: nivol
  • no: nos. fr. noeud
  • noche: grosilhièr
  • nogièir: noguièr
  • nojalh: nogalh
  • nòn [non] : non
  • nomar: apelar, sonar qualqu'un
  • nosilha: avelanièr
  • notza: notz, noga
  • nov'oras (las ) : desjunar tradicional del matin
  • nu: nud
  • nuech [nuet/në], nueit [nej/neit??] : nuèch, nuèit
  • nuòu, -òva: nòu, -òva