Auvernhat D

dalainèir: prunièr  / prunera en ch

damaisèla: libellula

dant-ci (que) : abans (que)

daprès adv: après  / después en chapurriau

darcar: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.

daret: aret (tanben emplegat)

darna: fr. teigne (insècte)

darreir/darrier, darrèira adv. darrièr / radé en ch - lo cul

darreiriá, darrieria, dabòria: autom   / otoño

darú (grafia??) : testut

dauna: cauna

daururas: joièls

davans, davant (que) : abans, avant

davant n. : faciada

davantièr: faudau, davantal  / delantal, delantero de fútbol

davisar: apercebre

dedalièira: fr. digitale (flor)

decebança: decepcion  / dessepsió en ch

defèci: vergonha   / vergoña

defròcas: vestits

degosina : fr. farce (blague)

deigalar: regalar

delh: del

dembe, dambe: ambe

dengun: degun   / dingú, ningú

desacatar: descobrir

desaprimatge: accion de manjar, far brostar la primièra èrba al primtemps

desaveni, desavénia ? - desavenhe, desavenha: desagradable, desplasent

desbrenar: levar lo bren, lo brutitge; desgatjar qualqu'un d'un marrit afar

descatar: descobrir

descompassar: despassar

descotir: se desbrolhar

desempuei: puèi

desfeci: desgost

desfiular: dessadolar

desfortuna: fr. malchance

desjunar [deyjunà] : dinnar  / amorsá, diná

deslurat, -ada: fr. déniaisé(e), résolu(e)

desnut, desnuda: nut, nuda  / despullat, descorcholí

despachar (se) : afanar (s')

desparar (se) : se coitar, se brandar

despartir: partejar; dividir

despertin [desparti] : espertin

despiech (en ) siá... : maudich siá...

desrancar : arrancar, dostar quicòm en o topar

desrason: fr. sottise (qu'on fait)

desrochar, desroca: abatre, demolir

dessobre: dessús

dessotz: dejós

destrame, detrame ? fr. recapte, solharda, trastero (lieu, chambre où l'on dépose tous les objets qui ne font qu'embarrasser et encombrer les appartements, tels que les malles, les caisses, les meubles hors d'usage, etc)

destrech, destreit ("distrecht"): estrech, estreit

desvelhar (se) : revelhar (se)

deval(s) : devèrs lo(s)

devertir: divertir

desvuedoira [divedujro/devudajre/devedujro], esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir

dià de dià! : diable!

dijuòus (Cantal): dijòus. Dijòus Folhat: Ascension

dimergue: dimenge

dinc: dins (tanben emplegat)

dissandes (de */'die 'sambati/): dissabte (de */'die 'sabat-i/)

drulhier: rove

diumenja f., dimenche, dimergue : dimenge

doblar (se) : redreçar (se)

doblon: taure de dos ans

domaine: domèni

domde: domdat

domentre: dementre, mentre  / mentres, mentrestán

dòna(-i) ! : fr. frappe !

doncar: penecar (penechar)

dorna: ferrat de metalh

dos m., duas fr.: dos, doas

dostar: ostar, tirar

dòure (/se), aver mau : dòlre, aver mal / doldre, fe mal, me fa mal, me dol, me fa dol ...

draulha: percha

dreçador: bufet (mòble)

dreciera, dreiceira: corsièra (corseira), acorchièra

dreit (alh de): fàcia (en de)

dreit adv. : plan, bèlcòp. dreit content : encantat

drinlha: druèlha, aliga. fr. alise

drolhat: trempe

drulhièr: fr. alisier

duc m, dugo m: chòt (grand hibou)

duganèla: fr. chat-huant, grand duc ou petit duc

durbir: dobrir

Auvernhat

Auvernhat U-Z

uergas f.pl.: orgues

uerge, òrge, òrgi, (u)erdi, breichèia (Liuradés) : òrdi

ueu: uòu (tanben s'i ditz)

ugon: V. Chavanhòu

ulhe, ulha: sadol, sadola, tip, tipa

usatge: costuma  / costum, costums

uvern: nèu (tanben emplegat)

vacança [baconso]

vacha [batcho/batzo/vatcha/vatza]

vachier [batzié]: lo qui fa formatges, es lo superior del 'botelhier'

vachiera [batziero]: totas las vacas e vedèls que passan l’estiu a la montanha que fa partida d’un domèni

vaciva [bachibo] : vedèl d’un an

valhant [baillon/balion]: valhant obrièr que trabalha lèu

vaira [bajro]: velada (luna)

vaissa: avelanièr

val(s) : vèrs lo(s)

valada: fr. vallée   / val , vall , Vall del tormo, Valljunquera, Valderrobres

valdre: valer (tanben emplegat) / valdre, aixó val un euro, no vals per a res, estes vaques valen un dineral, valgo, vals, val, valem, valeu, valen

valiure: fr. ravin

valor [balor/valor]

vana: cobertura del lièch  / vánua, bánua

vapor [bapor/vapor]

vaque ! : vèni ! / vine aquí ! 

varalh/varolh: tumult  / baralla català ? 

varena: terrenh granitic, tèrra esterila, landas

varnichon, varnichona : vinhairon, vinhairona (de St Varnin, patron dels vinhairons) / Barchinona ere lo nom antic, Barcino, Barcelona

vas. V. Vèrs

vau: fr. val  / vau de roures, vau de robres, Valderrobres

vaudre: valer (tanben emplegat)

veaa, veiaa: causa

vedel, vedelh, vediau: vedèl

vèlh/vieu: vièlh  / Vielha, vella, Andorra la Vielha

velha: fr. vielle à roue

velhaca: vielhard(a)

velhar faire: susvelhar

velhessa: vielhitge

ven! venhi! : vèni!   / vine ! 

vendre [bendre]  / veng, vens, ven, venem, veneu, venen

venemós/venimós [benimos/venimos]: verenós  / venenós ? 

véner: venir (tanben emplegat)

ventar [bentà] : fr. vanner le blé (en Naut Auvèrnhe se servisson pas d’un 'van' fr., com en Limanha, mas en laissant caire, de naut, lo blat al vent)

velh(s): al(s), vèrs lo(s)

ventar: mai ventar: valer mièlhs

verdier/verdeir/vergeir/vergier: vergièr  / verger català ? / jardí ? / vergel castellano ?

veren: fr. venin; fig. venin, haine, rancune  / rancunia català ? 

verenós, verenosa: venimeux

vergonja [bregongio] (Cantau Sud), vergonha [vergunho](Cantau oèst, nord e èst)  / vergoña ?

vernhàs: fr. ormeau

vernhat: vèrn, vèrnhe. fr. aulne

vèrs [ves/be] [vas] : en/a; a cò de. ex: Vèrs Clarmont (Marcha, Lengadòc, Provença, Forés)

vertelhonar : se tòrcer de rire

vesiat, vesiada : qu'es minhòt, polit, agradiu de veire

vèsta: fr. veste. V. Jaca, Borré

vetz: còp, vegada; A la vetz: de costuma, d'abituda

vial, viala, vil, vila, lag, lagja

viala, vila

vialatge, vilatge [bilatzi] : vilatge

viaus, - a: laid, - a, fr. vilain, -e

viaus: gandòla, rigòla

vidalha: peitrina

vièla, vièna, velha: vielle (instrument musical)

vija, vimja, vime: vim (tanben emplegat)

vilaud: estatjant de la vila (pej.)

vilent: avar, marrit e lord

vinalha: sopa de vin

vinholat: vinhairon

vint [bin(t)] : fr. vingt  / 20, vin 

viòl: dralhòl, chaminon

violet: sendièr

violon [biulun/viulun] : fr. violon

viraluelh: guerlhe

visar: regardar, gaitar; escrutar; far atencion / guaitá, vore, mirá

viseta : escalièr que vira, en fòrma de vitz

vispada: pluèja subta, de corda durada / pluja català

viveda: civada  / sibada

v-o: o (article neutre)

vodre, voire??: voler (emplegat en una partida del Puei de Doma) / voldre

vòga, vòta: fèsta patronala

voidar, vueidar [vuejdà] : vuejar  / vuidá

volam [vulan/bugon] : faucille

volha: oelha (tanben emplegat)

v-ongla [onlha] : ongla  / ungla, ungles

v-onta: onta  / aragonés enta, hacia, cap a dal, enta arriba

v-ora: ara

vormalh: còp donat sus lo nas

vorzina: fr. saule marsault

vousadoiras f plur: debanadoira. fr. dévidoir

vueidar, voidar [vwejdà]: vuejar

vuve, vuva/veva: vieuse, vieusa

z-elh, z-ela: el, ela

zò, ò: zo, o (article neutre)

Auvernhat , C

cabèga: cavèca

cabornat : fr. creux adj.

caca: notz ("noix sans brou" infantil)

cacalh: bonbon; pl. renhons

cacaloneir: rugbyman

cacau: uòu

cachar: quichar

cachon: avelana; nogalh

cacorla, cocorda, cocorla, cogorla, cog, coina: cogorda, coja (tanben emplegat), cuja, tuca

cafinhotar (se) fr. se blottir dans un petit coin, se rencogner dans un petit espace

caia: truèja

çai adv. fins

çai enrèire: recentament

caire: canton. fr. coin de l'âtre

çais: aquí

caion: porc (Velai)

calada: senda rapida; senda dins la nèu

calcinar (se): se far de socit

camba-gròs (sud del Cantau): fr. champignon

cambavirar: regirar, fr. bouleverser, surprendre / regirás lo tems, tombás lo tems, orache

cambeta: fr. tige (de planta)

campaneta: fr. campanule (flor)

campejar [kampisià/kampegià] : perseguir, se lançar a la perseguida

campejada [kampisiado/kampegiado] (partir a la "): perseguir, se lançar a la perseguida, esp. anar un gos darrièr un gat

campís: espiègle, indocile, rétif

canabau: carbe

cancheta: fr. petit seau en métal   /  galleta, cubo

canèla, chanèla, dosilh [dugi] : fr. robinet   /  eixeta  , grifo

cantèl: fr. chanteau (de pain)

canulant: enujós, emmerdant.

canular: fr. ennuyer, emmerder

canon: veire de vin

cap [ka]: tèsta f, cap m

capbàs: fr. descente

capetar: fr. descendre, (anar a un luòc)

capolar: fr. hacher

caponar (se): se dissimular

carcin: abitant del Carcin; vaslet de bòrda logat per las fenasons

carcular: pensar, somjar

cardalhau: topinambor

carnada : carn de vaca salada

carrar (se) : se plaire, s'amusar

carrin: pòrc   / gorrino

caròta: beta-rave

carrat : fr. carré d'habitation, dans un ensemble de bâtiments agricoles

cartofla : patata (Bas Auvèrnhe) / pataca en ch / Kartoffel en alemán

casabèc: fr. chemisier, corsage

casar (se): maridar (se)  / casás en chapurriau

casca-lumaç: cagaròl    / caragol ?

cascavel: cadun dels torns qu'òm fa en restant suls pès e las mans sans que lo còrs tòque lo sòl; [karkavé] fr. grelot

cascavelar: avançar fasent cascavels

casiau: pèça de vinha

caston : fr. bergerie

cat (Carladès), chat : cat   /  gat en chapurriau

catar: amagar, escondre, abrigar, cobrir

catonar: careçar, amanhagar

caula: graula

caura: v. còure (avelanièr)

causa (per " que): per çò que, perque

celèira, cereira [sareida?, sardeira], cerèisa, ceriesa: cerièra

celerier, cereis, cereir, cerier, ceredier: cerièr

cenelhier: fr. aubépine

censa f. : fr. bail, contrat

cerv: cèrvi

cesta, ceston: panier (s'i ditz tanben) / sistella del pa

cestús?? : país, luòc dont venèm

chabeç: fr. traversin

chabra (Velai) : saltarèla

chab(d)elièra: riban de fil

chabidar: s'assopir, somnolar

chadeira, chaseira, cheira: cadièra (tanben emplegat) / cadira en chapurriau, cadiera en aragonés

chadeira: cadena (tanben emplegat)

chadenàs: cadena gròssa per traire los arbres del bòsc

chala(da): passatge, camin desgatjat de nèu; traça dins la nèu

chald, chaud: caud  / caló en ch

chalm, chauma: planèl esteril

chambalià, chambaliá? (chambaliga), chambalha: cambaliga, garrotièra. fr. jarretière

chambre (de mar o de riu) : cranc  / cangrejo en ch

chamin de pè: viòl (tanben emplegat)

chaminon: viòl de pè

chamjar: cambiar

champanhon: campanhòl

chambe, charbe/cherbe/cherba, cambi, canabau, chanebe, chandre, chandra f. : cambe, carbe

chambon: cambajon

chamèis: suja

champeirar: seguir, caminar sus la traça de qualqu'un

chanau f. : fr. cheneau, gotièra de zinc au bòrd del teit (mas: 'canal' m. fossat d'escolament)

chancèl: ataüt

chandela, chandeala: chandela; gratacèl

changre: cancre

chanit, -ida: fr. moisi; sòl de mal trabalhar; acerb, aspre

chantel: cotèl

chap-coissin: cabeç (fr. traversin)

chap-leit : fr. bois de lit

chapurriau

chapusar: fr. charpenter, débiter le bois à la hache

charba: ansa

chardas (las ) : velhadas durant las qualas se cardava

Charenda f.: Nadal m

charent, -a: que demanda un prètz tròp elevat  / carero, vendre car

charga: carga (tanben emplegat)

chargar: cargar (tanben emplegat)

charrau: camin d'espleitacion

charreira, charrèira, carrieira: espaci entre doas bòrdas, mena de rua / carrera a La Codoñera, carré en chapurriau

charvalhar (Riòm) : fr. patouiller, manier salement, détériorer

chas: a cò de

chasau: maison arrueinada, fr. chaumière

chaschòu: crani, tèsta entièra

chasque inv. : cada

chassanh: garric

chasso (chasson ?) : roire

chastèlh (plur. chastèlhs/chastiaus) : castèl / château / castell en ch

chastra: buc, bornat

chatau: cabal

chat-foin: putòi, catpudre

chaubre, chaure: caber, cabir

chauchar: caucar. fr. presser, fouler

chauçada: barratge

chaucida, chaucit: cardon

chauçura (Bassa Auvernha): fr. chaussure

chaudre: caler (se ditz tanben); caber, cabir

chaul: caul, caulet. fr. chou

chaul-raba: fr. chou-rave

chaumesir: fr. moisir

chaumesit, -ida: fr. moisi, -e

chavalh [chaba] : caval

chavanhòu, javanhòu: fr. hibou, chat-huant, grand duc ou petit duc / duc, búho, chuta

cheir, chèir, chier, cher : gròs rocàs; clapàs; endrech o país rocalhós, fr. éboulis, amoncellement de pierres

cheira: colada volcanica d'escòrias

cheiron, cairon: petit molon de pèiras

cheiràs: clapàs

chèrchapaís: vagabond

chiar (per evolucion: chagar>chaiar>cheiar>chiar): cagar (tanben emplegat)

chibòta: cabana (de pèiras)

chin-tais: tais

chindra: címec, cinze, cinza  / sendra , siandra

chuchutar: murmurar

chuta: chòta (ausèl)

ceal, ceau ([shaw] Mauriac, Sant Flor, Lo Puèi), cèu ([shèu] Salèrn), cièu franc. (Orlhac): cèl (forma que comença en Mende)

cinglar: foetar

cintura delh Bòn Dieu: arcolan, arcan (tanben emplegat)

cireir: cerièr

cist: cistre (pèira)

civèira: fr. brouette

clamion: apèl, aclamacion

clan: coratge; eslanç, vam. se donar clan

clanca: fr. commère

clancar: fr. commérer, de bavarder en toute occasion

clapeiràs: clapàs

clenchar (se): fr. se pencher

clergue: clergon clerjon. fr. enfant de coeur

clujada: teit de fen

coada, còada?: acès, cubèrt, angar fr. appentis. Fig. Se botar a la coada

coarro, coarre: proprietari, patron

coca: noga, notz; patata (Mauriac, Salèrn...)

cochara f. : culhièr m.

coche: pòrc

cocuda: fr. primevère

cocut: fr. jonquille

coeire/còire: coire (vèrb); fr. marmite

cofal: cofat. fr. gifle

cogorla: fr. citrouille

coige m., coija? f. : jaciment (minièr)

coijar (se), s'anar coejar [kuetzà/kuedjà] : cochar (se)

coita: fr. hate f, presse f

còl [kwòl] : fr. cou

còle: col (de montanha)

colenha: conolha, filosa

coleira: còla; passatge estreit entre doas còlas

colh: fr. cou

colièra: penda, còla

comador: angar, cubèrt

comencar: començar

companatge: lach, burre, formatge e tot produch lactic

compassar: despassar:

conòlhada: conolha

conflabueu: salamandra

congeira, conheira, congènha?: congèsta

conhar (ò): fr. pousser

cònse: fr. conseiller municipal. primier cònse: fr. maire, ostau del cònse: fr. mairie

consire [kushire] : crebador. fr. crève-coeur

cònte [kwònte]: conte

còntia: discussion, disputa

contiar : fr. se chamailler, se disputer, amicalement, se taquiner.

continent: immediatament

còntranòvie: fr. garçon d’honneur

convisar : discutir

còp [kòp/kòt] (plur. [kòts])

còp d'alhís: fr. coup de feu, enthousiasme

corcheira: corsièra

cordelièra : còrda, cadena o boton per sonar lo monde a la porta

còrdre (/se): rentrar a l'ostal

corniòla: fr. gosier

corrau: fr. haras

corriada: fr. liseron

corsa: corsièra (tanben emplegat)

cossí [kesí/kosí]: coma (interr. e non interr.)

cortiau: carrièra bòrnia; cort (ensems dels enclauses orticòlas)

cos: agrafuèlh (tanben emplegat)

cossirar: sospirar

cossirós, -osa: inquiet, - a

costat (al " de) : a costat de

costat de neu: oèst

còtla: mongeta (verda)

còuclhe m. nogalh, clòsc (de fruch)

còure m. avelanièr

crebalhas f. pl. : fr. semailles (crebir = cubrir, cobrir)

crebir : cobrir, cubrir

cremason: brutladura

cremeson (aver de): aver enveja fòrça

creme m. : fr. crainte

crenhar: crénher

crespar: fr. crisser

crestar (se): dreçar (se)

crida (creda? [crida]): cicatriça

cròi: mauvàs, marrit

crossar/corsar: breçar (latin tardiu *crontiare)

crossarèla: breçairòla

crosset: breç

crèu: nogalh

cròmpa: crompa

cròç: breç

cruesar (francisme?) : cavar o clavar (los dos emplegats)

crubir: fr. semer et herser

cruca: dessús de la testa, testa

cubèrt [tyubè]: teit

cubrir: cobrir; semenar

cuèire v: còire

cuèissa (far ") : faire place (sur un siège), se pousser un peu

cueu, cuu [tchoo] [kiw], cuòl: cul

cuja (en "): fr. a falta de; en luòc de

cujon: molon

culhir

cunh: recanton

cunhar: fr. fosir

curalhèir: pilòt de pèiras

cusina: cozina

cusinar: cozinar

cute, cut: grapaud cantair

Auvernhat

Auvernhat F

fableta: fr. comptine   / fábula

fachineira, fada : bruèissa   / hada, bruixa

fadard [fadar], fadarda / fadassa? : fat, nesci

faina: fagina; fr. faine

faja: fr. faine

fajòla: faiòl

faler: caler

faganàs: pudor f. (marrida olor)

farinada: matafam fr. espèce de galette frite au beurre ou à l'huile, que l'on fait dans le ménage

fargeira, faugeira? : falguièra  / falaguera ? helecho

farina (far) : esmenudar

fauc [fuòc] : fau (vèrbe Faire)  / verbo fé, fe aná, fé fástic, fé nosa,  fach, fas, fa, fem, feu, fan, fea, fees, fee, feem, feeu, feen, yo fía, yo feba, etc ... / fer en català

fauda: rauba, farda

faudau [fujau] : davantau

fava: fr. haricot  / fava, faba, bajoca, fesol vert

fedon: fr. poulin

feneirar: fr. faire les foins

ferrat: ferrat de metalh   / ferrat, ferradura, ferrá, ferrada

fèstre: fr. faite

feure, fiaure: febre  / fiebre , febre, calentura

feureir, fiaureir: febrièr   / febré  (febrero) ?

fiardar: anar regde

ficre! eufem. fotre

fieirau: fieiral

figòt (fuegòt): fogar, fogat

filhat, ada, filhastre, filhastra? : gendre, nòra (tanben emplegat)

filheta muda: eco, resson

flajolet: fr. flageolet (instrument de musica)

flaunha: fr. rhume de cerveau   / influenza, gripe ? 

Flors (Las): Las Cendras

florejar: fr. froler, effleurer   / florí, flos, flo, tamé moho al pa

flusta: "frossa" (paur). fr. frousse

flustós: pauruc

foaire, foaissar: foire, fòser, trabalhar la vinha amb lo feçon (fr. binette) / vore cavegueta

fogeir: foguièr

fojaçon: fogaça; espècia de pastisseria d'ordinari forma d'X, facha de farina, d'uòus, de sal e de laitatge

fojada: fr. feu de broussailles

fòlh: fòl, enrabiat

folhar: fr. reverdir   / traure fulles ?

fònt: font

foquet: banqueta

forest (arcaïsme): bòsc   / bosque, monte, forestal es lo guarda

foreston: gàrdia, agent forestal

formatge [furmadze] / fromage / formache / queso castellano

fornelar: far una tempesta de nèu

fòrre [fuòjre] : fr. paillasse

fotimassar: fr. taquiner, tracasser, ravauder

fotrau: fr. imbécile

frau: fr. terre inculte, lande, mauvaise terre

fraunhós: fr. barbouillé

freid: freg

fresa: fr. framboise  / fresa y frambuesa són diferentes

freschum: carn (fresca)

fresilhar: fr. chifonner

fretas: fr. sabots de frein sur une charrette, dits aussi 'la mecanica'

froment: fr. blé  / Formenta, entre Beseit y Fredes, agarre lo nom del froment, blat tardá, segóns me va explicá Jaume Fons García (qepd)

frostir:

frostit:

fum: perfum, fumet, atmosfèra

fums: fr. brouillard

fumareir, fomarèir: femièr   / femé (fa fum cuan se cou o recou lo fem)

fumeira: fum

fuòc [fiot]

furmic: formiga

fustarèl: canoa, batelet emplegat sus l'Aleir

Auvernhat I-L

iable: diable (diablei a Riom)  / dimoni, diable

iera: ièra, èdra. fr. lierre    / hedra (hiedra, enredadera)

ivern: nèu

ivernar: nevar

jabiòla: gàbia per los poletons

jaca: vèsta   / jaca, jaqueta, pronunsiat com jo català, no com jota o jarabe

jadeu: fr. jatte, vaisseau rond et sans anses

jagossar : fr. peiner, avoir du mal.  / pendre mal, fe mal, tindre mal , pená, ...

jai: gai (auseu)

jaire: s'anar jaire

jalhon: polet

jamba: camba (tanben emplegat)

jambilhon: gambajon

jambre: v. Chambre

japar: fr. jaser, faire des commérages

japaire: commère

jaquí: vejaquí (tanben emplegat)

jardinatge: ortalha (legums produsits a l'òrt)

jarric: rove

jaspi: fr. aspic   / espígol (lavanda)

jau/jalh, jalhard: gal

javanhòu: chòt

javílha: cavilha; fr. cheville. javilha folada : entorse à la cheville

joana: jonquille

joièl: fr. bijou

joielier: fr. bijoutier   / joyero , joya (joièl)

jòine [juòjne], joine : jove

joncha: fr. andain

jonh? jont? : jo de buòus   / jau, aparellá dos animals, llaurá a polligana , juñí

jonht: jonch   / jung ? junc ? planta que se críe prop de l'aigua (junco)

jontura: bestials de laurar

jòune, a, jòine, a: joine, a, jove, a (los tres s'i dison)

jòus: v. Dijuòus  / dijous, dichaus a Valjunquera, Torrevelilla

junc: jonc

junhant, a: prèp, a, limitròf, a

juòc [gio] : jòc

jurar: rembolar

lai: i (locatiu)

lai: fr. souci

laiat: fatigat

laïns, lais adj ailà, alai

laissa: alluvions

lanhar (se): aver de lagui, se demandar se qualqu'un va plan o non

lat de l'entrant: oèst

lauras: labras, pòts

lavanhar: fr. flatter, cajòler, caresser   / acarissiá

lechon : gormand (gromand s'i emplega tanben)

leja: fr. luja

l-èsser: èsser   / ? verbo sé,soc, eres, es, som, sou, son 

levada: barratge. de levada: fr. d'emblée

levita: vèsta. fr. lévite

li: i (locatiu)

liada: meitat de jorn. La liada delh matin (=lo matin), la darrèira liada (=après-miegjorn)  / michdía

lianh: aval. fr là-bas   / avall, aball, a baix (abajo) / pays bas, lo territori d'allá baix, pays basque, país vasco. 

limon: fr. madrier  / viga, llumera, barró  (madero)

lisèrt, lusèrt: lusèrp

lissar: fr. glisser

lista: fr. Bande de terre; champ plus long que large (del latin lista, bordura) / faixó , faixa

liuçjada ([lustsada] grafia?) : eslhauç

liuçjar ([lustsa] grafia?) : far d'eslhauces

liurar: voidar  / vuidá ?

loca: groselhièr (tanben emplegat)

loda: fang

lòng, lònja: long, longa, lòng, lònga  / llarc, llarg, llarga ? 

lònh: luènh (tanben emplegat), luònh  / lluñ ?

lòssa: cace

luenta (la) : lo lonhdan

lum: calelh d'òli de quatre o cinc becs

lunar: far de luna

luneira: clar de luna

luns: diluns  / dilluns, dillúns

lura f. : animal gròs; fug-l'òbra, coard, paucval

lusèrt, lisèrt: lusèrp

Auvernhat E

eicalaci: regalèssia  / regalíssia, regalís (cas. regaliz)

einuege: enutjat

eiressil: api  / Sellerie en alemán ?/  Api, ápit

eissagar: fr. lessiver

eissag/eissai: assag (tanben emplegat) /

eissaiar: assajar, ensajar

eissit: moment qu’un païsan boriaire quita sa bòria a la fin de la logada

eissiga: estimar lo chatau viu e mòrt, establir l’estat dels luòcs fach per un boriaire que part, o per lo que dintra

eissolelhar (s'): fr. suer sous le soleil, se bronzer au soleil, prendre un coup de soleil  / assolejás, pendre lo sol

eissuar, eissunhar: eissugar  / eixugá, secá

eissublar: doblidar (tanben emplegat) / olvidá

elh: en lo

e(s?)lienar: fr. glisser (gasc. eslencar. cat. esllenegar)

els: en los

el/ela: el. V. G-el

emanha: avellana V. aulan(h)a

embaiard: civièra per desplaçar lo pòrc mòrt

embeurar [embiwrà] : puslèu per un terrenh. V. Ongir

emboconar, embocanar: pudir

embofat, embufat: un pauc excitat o empebrinat

embonhilh [ambunhi] : embonilh

embrenar (/s'): encombrar, embarrassar, emmerdar (/s'); fig. embarrassar (/s')

embrolh: fr. embrouille; imbroglio  / embolic, embolicá, embrollo castellano

empaitar: empachar (tanben emplegat)

empatolhar (s'): fr. s'embabioler  / empatollar en catalá / embolicá chapurriau

empatinar, empatenar? : apressar

enançament: progression

enançar: fr. prôner

ençai (d'avora/d'aquesta ora ) : d'ara enlai

enchiprar (s') : s'empebrinar

enchiprós , enchiprosa: querellaire

enclausa: resclausa (d'aiga)

enclum: enclutge

encre, encra: nerviós, nerviosa / ñirviós, ñirviosa, ñervis ...

endarrier (Velai) : autom

endejunar: desdejunar   / amorsá

endeluòc [endelio], endiluòc: enluòc

endular: fr. hurler

endurar: suportar  / Enduro

endurmir: endormir

enfenar?? [infinà]: enfectar, envasir. fr. infecter, envahir

enfle, enfla: enflat, enflada  / unflat, unflada

enfonilh, enfonhilh, embossaire ??/embochaire ?? [embusajre], embotador : embut

engaunhar: fr. tourner en dérision

enginar: preparar

engraissada: pan burrat  / ensanginada, ensaginada ? 

engravadissa: avortament epizootic (vachas)

engravissa: escaravissa

engrisòla: fr. lézard gris / un tipo de fardacho, esfardacho

enguetar: agachar (tanben emplegat)

enlai (d'ara " : d'ara en davant)

ènna (Orlhagués): èdra (gallés 'èdenno')

ennarts : fr. échafaudages    / embastida, andamio 

ennejar: negar

enojar, enòujar, enhorar [inhura], enueiar : fr. ennuyer

en que siam (mai): en quicòm/endacòm (mai) (tanben emplegat)

enrufar (s'): s'irritar  / esturrufá lo pel

ensalada: fr. salade   / ensiam

ensenhaire, a: ensenhant

entau: atal

entautar (s'): enfangar (s')

enténher: pas poder s'enténher de: pas poder s'empachar, se retenir de

enterralhar: fr. butter (per. ex. les pommes de terre) / aladre, rella

entitainar, entetinar: obsedir

entremèi: entremièg  / entre mich ? 

entreprés (demorar): demorar sens res far a se pausar de questions

entretendre: entreténer  / entretindre, entretindres, entreting, entreténs, entreté, entretenem, entreteneu, entretenen

entrò a: fins a, dusca a

envertolhar: recurbir, entornar, enrotlar, envolopar / embolicá, enrollá, recubrí

ès/dès: v. Vèrs

esbaujas: bofet de farga

esborfit: amolit, fr. ramolli

esbrajas: pantalon

escabiosa: fr. scabieuse (flor)

escainar, escaisnar: sobrenommar

escantir

escargòu: cagaròl, cagaraula  / caragol, caragola

escartar (la farda) : estendre los vestements

escarteirar: fr. écarteler

escatrar: galaupar

escaufar (s'): fr. réchauffer  / escofás al foc ? calentá

escavartar v. esparpalhar, micalhar; s'escavartar: s'escartae, s'aluenhar

eschalatges? eschaladiers? : degràs d'un escalier

eschampelar: esparpalhar

eschamplai/eschamplat? (èsser ") : fr. ailleurs, un peu paumé, bizarre

eschandre v. rescalfar

eschantir: escantir (tanben emplegat)

escharpilhar: fr. effilocher, carder

escharvalhar: fr. abimer

eschaucir: causir

eschaudre: fr. sevrer; détourner (l'eau d'un moulin)

eschavanelh: v. chavanhòu

eschilla: esquilla (fr. sonnailles)  / esquella , esquelles

esclairon: aparicion luminosa e imprecisa qu'espauruga

esclaraire: fr. éclaireur   / foco, fer a fé cla, doná llum

escofina: fr. scie égoïne    / serra, serreta

escoga: escoba   / granera

escolèir: regent, mestre d'escòla

escorcir: acortar (far plus cort)  / acursá, fé mes curt

escorgar: escorjar

escòt: fr. brin (p. ex. de genêt)  / un bri de palla o de espart

escoutar: escotar (e 'ausir' en nombroses parlars) volètz ausir una novèla

escrancar: crebar, agotar fisicament  / baldás, estic baldat

escuròu: esquiròl   / esquirol en aragonés y chapurriau, squirrel en inglés,

esfolerat: enrabiat

esfòrç de temps: auratge  / orache, oratge, tems

esgiau: esglai  / esglaiat, que té temó, po, pou

esglage, englage: esglai, esfrai

esfurinat: fr. effarouché

esglaiar: esglasiar

eslaiat: fatigat

esliucejar: far d'eslhauces

eslonjar: alongar

esluenhar: alonhar  / aná lluñ, alluñás ? 

esluiç/esluicida/esliuç/esliuça/espernhada/esparnida: eslhauç

esmaiar: inquietar, estonar

espantar: estonar. fr. étonner

esparnida: fr. éclair

esparrabingar (s'): fr. se déhancher en marchant

espatlar: demolir, desmantelar

espauresit (Nòrd d'Auvèrnhe), espauresat (Varena de la Dòra) : paurugat (Sud d'Auvèrnhe)

espeçar: trincar

espeitar [espiytà] : esperar (atendre)

espelhar: estrifar fr. déchirer

espepidar: espepissar, agachar quicòm amb atencion

espertin, despertin: collacion del miègjorn, e per extension del tantòst / vespertino en castellano y vesprada, vespre

espertinar/s'espertinar: dejunar, far collacion

espetament (volcanica) : erupcion (volcanica) / estampit, soroll

espiauna: espingla

espicea: fr. épicéa

espingar: saltar, gambadar   / respingo castellano

espiujar: fr. éplucher

espòr: clauson

esquitlhar: lisar

essira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)

essirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn

estadís: fr. rassis

estafeta: fr. éclaireur

estalambor: baston de boièr

estam, estain: estanh (metal) / este añ soldarem en estañ

estament: situacion

estampa: tampa (fr. vanne de l'étang)

estampanit, estampanida: estabosit, espantat

estau: maison (mas en auvernhat septentional: sala granda mal tenguda, cafarnaom)

estauja: estauvi

estausin: avant-teit, bordura del teit, esgot del teit

estavanir (s') : fr. s'évanouir

esteala, estièl, estèla: estela  / Daniel, un estrel del sel

estendilhièr: fr. goutte d'un bord de toit sans chéneaux, point de chute de l'eau d'un toit

esterlusir, esturlesir

estisoira(s) : cisèus  / cisseux française / estisora, estisores, estirora, estirores / scissors english /

estolha: estobla, fr. chaume   / Jaume no

estornir, estronir: esternudar  / estornudá

estrada: rota granda

estranhe: estranh / estrañ, extrañ, forasté, raro

èstre: balcon, bescaume

estrebons: fr. soudaines rafales de vent glacé

estrelhar (se faire): infligir una correccion, fr. dérouiller

estruge m. : ortiga, estrigol

(es?)trumèl: cavilha (dels umans)  / turmell ? / tobillo castellano

eu: el

esvetlar [esvenlar] (s'): s'ajaçar, s'espatar

esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir

Auvernhat M-N

madament : parièrament  / malamén

madèble: malaudiu

madiera : brancas de sause / madera -> fusta

mèstre [méstre] : mèstre (forma mai emplegada)

maestre [maytre] [muytre] : mèstre

mai: tanben  / mai o may en chapurriau es nunca, tamé es también

mag, maid, mast: mastra, maestra, mats, mèid, mèi, mei. fr. pétrin

mai, malh: pibol

mainatja-te!, mainatjatz-vos! : Tenètz-vos fièrs (formula d'adieu)

maite. tantes maites: tants d'autres / tans d'atres

maitot/mai: tanben (s'i ditz tanben)

majofa : majossa

majofla: majossa, majofa

maganhós : malautiu, que sembla pas en bona santat

malha fr. meule; tas de gerbes dans une grange

maluç m. : amaluc  / melic (ombligo) ?

mambor: dificultat, charivari, bruch

mance, mança: esquèrra

mançard: esquerròt

mandurar: macerar

manhar: dominar, batre

marbiocha/merbiucha (grafia mai etimogica) (etim. bas lat. *minimicula) : drolleta

mardet [mortchí] : boc  / mardá (mascle de ovella, choto mascle de cabra)

màrfie: fr. transi, engourdi

margarida: coccinella   / mariquita (insecte)

margolhar: fr. patauger, manier salement, barboter

marguilhièr: fr. bedeau

marmelaud: manouche, nomade, gitan / gitano, gitanet

marts: dimarts   / dimats

mas: sonque, solament

masada, maseda, masela, masel, masa, mase?, maeda [moeda] : formiga

masada: fr. hameau

masca: bruèissa

mascharar: mascarar. fr. barbouiller, noircir, charbonner. / mascará, taca de carbó, carbonilla, teó, brasa 

massança: colleccion

'massar: fr. prendre; ramasser; se refugiar / buscá rasé, arrasserás

masuc: fr. buron

maton: fr. tourteau (producte de sarratge de las prèissas)

maussa: majofa, fraga

mauvàs, mauvasa: malvat, malvada

me (ex: per me) pron. ieu

meal: mèl  / mel (miel) ?

mècres: dimècres

mèdia: fr. sieste. V. Mèidia / michdiada

mei: amb   / en,  yo vach en mon pare

mèi, mèja/mèija/mèia, edemièi, demèja? : mièg, mèi (tanben emplegat)

mèidia, mèdia, meijorn: miègjorn  / michdía

meijornar: espartin

mèinuèit: mièjanuèit  / mijanit, michanit

meire/medre: meissonar

meiriar (se) : mudar d'ostal (del latin 'migrare')

melh: milh (fr. millet)

'melh: al, amb lo

mèlh(s): mièlhs

mentre adv. : durant  / mentres, mentrestán

meola [m(i)ewla] [miaula]: mesolha, modela, mica (de pan) / miga, una mica (un poquet) ?

mèque: fig mocat. fr. penaud

merende: repais dels trabalhadors que se manja al mitan de la matinada, vèrs dètz oras, e al mitan de la vesprada cap a quatre oras

meritar: Acò li merita ben: merita ben acò

mès adv: mas

meschaent, a: dolent, a

mesenga: fr. mésange

mesir, mosir : fr. moisir

mèsma: meteis, meteissa / mateix, mateixa, matéis, mateissa

messatge: vailet, servicial

miá: amiga (sentimental)

mialaud, mialon? : fr. mialan, milan

micha: pan blanc

mielhs (de) de mai plus, de plus, en otra  / de mes , ña una cadira de mes, ne som cuatre y ne ñan sing

milhard: claufotís de ceriesas

mimí/niní: nenon  / chiquet ?   / nen en català ?

minaire: menairon

minauna: gaton, caton  / minino , mixino ? 

mineira: mina, mena

minjar: manjar  / minjá, minjo, minges, minge, mingem, mingeu, mingen

minòt: gat

mioleira: basalt

mirgalhat : fr. de plusieurs couleurs

mis, blat d'Espanha: blat de las Índias / tipo de blat   / mies castellano ?

mission: tot far mission de: tot en fasent semblant de

mitanièr, a: capmasièr, a

moinant: donat que, estant que. fr. attendu que, étant donné que

mòl [mwa]: mica (de pan) / miga de pa

mola, moleta: flasca, flascon

molet: molin (tanben emplegat)

molha: fr. endreit tranquil d'una ribièra; luòc ont l'aiga cola tan discretament que pareis dormenta.  / remanso castellano

molhard: fr. sorsa d'aiga viva que nais dins los pasquièrs de las montanhas nautas.  / ullal ?

momonejar: fr. marronner; murmurer

monalha: fr. marmaille

mòna: monina, monard

monèira: fr. hanneton

monilh: nombril

morralhar (se): se barbolhar (p. ex. la cara de manjar) ; se cobrir (lo cèl) / anugolás, cubrís lo sel

morralhar (se): lord, barbolhat; ebri

morla: socha (tanben)

moschaud: tavan  / tabá (insecte)

moschon: mostic; moscard  / moscarda, mosca collonera, moscardó 

mosseiron: campairòl

mosteau m., mosteala: mostela  / mustela (mustélido)

mostièr : monastèri

mot, mota: sens còrnas (animal)  / mocho, mocha (cabra)

mota: pelena, gason, pelosa

mòuser: fr. traire

mouton: moton  / cordé, mé a Balears

móuser: mólzer

muaa: auratge, avèrsa (evolucion de 'mudada')

muralha: mur

Nadau f: Nadal m

narisa, narina: narion

narma adv cap  / cap (ninguno, ninguna) ?

narsa: sanha perilhosa (tanben emplegat)

nau: nòu (tanben emplegat)

naular: navigar  / ñaulá

nautenc: fr. hautain

neaula, niola [niwva, niwga] : nèbla (fr. brouillard)

neaulós: nivolós

nèbla f. fr. brouillard; brume  / broma, boira, niebla, dorondón

neija, neja: nèu

nèir(e), nèira/nièr, a: negre, negra

nèci, nèsci ?? , -a [nèjsi]

nevier: fr. névé m  / nevada

niarma, niun: degun

nibol : nivol (tanben emplegat?)  / núgol ?

n(i)eus: quitament, e mai

niula: nivol

no: nos. fr. noeud

noche: grosilhièr

nogièir: noguièr  / anogué, anou, nogué, nou, noguera

nojalh: nogalh

nòn [non] : non

nomar: apelar, sonar qualqu'un  / nombrá

nosilha: avelanièr  / avellané, Nocilla sone casi igual y está feta de avellanes, cacao, etc, hazelnut inglés, Hazelnuss alemán

notza: notz, noga

nov'oras (las ) : desjunar tradicional del matin

nu: nud / despullat, descorcholí / nu en català

nuech [nuet/në], nueit [nej/neit??] : nuèch, nuèit / nit / nuey nuei aragonés cheso

nuòu, nòva: nòu, nòva

Auvernhat, A

L' auvernhat ten en general lo vocabulari de l'occitan amb los eventuals cambiaments fonetics del nòrd-occitan, mas a tanben de formas lexicalas especificas (arcaïsmes e mots diferents de la rèsta de l'occitan) que plan sovent son comunas amb los dialèctes lemosin e vivaroaupenc. 

Aqueste lexic conten de tèrmes tanben emplegats endacòm mai, pasmens los avèm pas excluses per l'amor de donar una mòstra del vocabulari auvernhat, tracha mai que mai de Parlar occitan - Auvergne Velay, Étienne Coudert, IEO 63, 2001 e L'auvergnat de poche, Jean Roux, Assimil, 2004 e de la revista Parlem - Vai-i qu'as paur, L'imagier français - auvergnat, Aedis, 2005 e lo Glossaire de la langue d'oc, Pierre Malvezin, 1909 e lo diccionari de Francés de Murat. Coma en la rèsta de la lenga i a de doblets, çò es de mots dont lo sens es exactament parièr, mas l'un ven del latin, l'autre del gallés : la còrna / la bana, l' èdra / l' ènna... o l'un proven de la lenga dels francs e l'autre del latin la mita / lo gant, etc.

Certans mots pòdon aver una consonanta iniciala epetentica: g/i-eusses/elsses [ge' shis/jë' ses?/jew' ses? ] (els), l-èsser, z-onta, v-onta...

-è se pronóncia [é], -e [i/é] al Sud, [œ] al Nord - distinguèm lo grope uei [œj] e uèi [èj?/éj] (levat en cases coma la forma verbala "vueidar") - lo grope ea se pronóncia [ia] (coma en romanés)

• abarir: abalir. fr. élever des enfants
• abatalhar: getar de pèiras a qualqu'un
• abla: fr. ablette
• abondar: èsser en abondància
• abolhat: fr. ébloui, eissorbat
• abora, d': d'ora
• abre, arbre, aibre
• aboriu, aboriva: precòç, precòça
• abraina: atirança, fòrça, violéncia, rapiditat
• abrasar v: soudar
• abriga f. : abric
• abriau: abrial, abril
• abroa f. : broa (tanben emplega) fr. la limite, lisière
• abusar: enganar; abusar
• acabar: fr. finir
• acairar: fòragetar a còp de pèiras
• acanhar (s') : se solelhar
• acaptar : V. Acaptar
• acatar (') : cobrir (se), recobrir (se)
• achaptar: comprar, crompar (non seriá un francesisme, Acapte e acaptar ‘adquirir, obtenir’ com acatar ‘reverenciar, respectar, obesir’ provenon en darrièra instància d’un meteis vèrb latin 'captare')
• achaurar: calfar, defendre del freg, abrigar, coconejar
• acistrar: raubar??
• aclan: arcolan
• aclapar (s') : fr. accroupir
• acluchar (s') : se corbar
• aconsomir (s'): assopir (s')
• ademan: endeman
• adrilhier, drilhier, alusèir fr. alizier, alisier (Sorbus torminalis)

• aduèi: uèi
• aduire: conduire, menar
• aer: èr. en l'": fr. déboussolé
• aferniau f, ferniau f. : utensili de fusta del qual los vaquièrs se servisson per trencar lo calhat
• aficcionar (s'): fr. s'enticher, se passionner
• agara, aiara, iara, asara, aura, agora, alhora, avora: ara - d’ora en ora, d’aura en aura : del nord au sud
• agland: fr. gland (du chêne)
• agorar/agroar (s') fr. s'accroupir, s'acagnarder, s'asseoir sur les talons
• agorrufar: fr. froisser
• agromar: fr. recroquevillé
• agromeladat: tortuós
• aiara: ara, adara; uèi (Briude)
• aice: colèra ??
• aicí-lai (d'): fr. par là-bas
• aicival: fr. ici-bas
• aigada: inondacion
• aigre: acre, agre
• aigueira: aiguièra
• airede, airedís m. : fr. airelle, myrtille
• airiçon: eiriçon
• aisinar ?? [ëgina], aisegar?? [ëgiga] aigar? [ëga] : adobar V. asegar
• aital: v. aitau
• aitant: tant
• aitau: atal; anem; coratge
• aitot: tanben
• ajaça: agaça
• ajauc: fr. ajonc
• ala: angar, cubèrt (tanben ala d'aucèl)
• alandar: a. lo bestiau: far sortir lo bestial de l'estable per lo menar al pasquièr. Sin. naparar (Salèrn, Mauriac), gitar (Riòm)
• Alaier: geo Alèir
• alara [agaro] : fr. maintenant
• alàs: interj. ailàs!
• alausa: lauseta, alausa
• alegrar: fr. égayer, rendre plus aisé
• alèrta: esglai, esfrai
• alet: alen
• alh: al; ala
• alhèira, d': de contunh, sens parar e lèu; fr. sans discontinuer
• alhora: ra (tanben emplegat)
• alisar: fr. repasser
• alobit: òme avid que cèrca a s’apropriar çò que li aperten pas
• alora [avora]: ara, aora V. Avora
• altre -a (en cèrtans luòcs): autre, -a (cf. Roergue e localament en Givaudan)
• alucar: fr. allumer
• aluja: sangsuga
• alumar: fr. allumer
• amaseda: v. Maseda
• amassar: prendre; fr. ramasser. Amassar chalor: prendre calor. Se 'massar: se refugiar
• amb [om] : amb. fr. avec
• amont: en naut
• amorrar (s'): èsser absorbit per quicòm
• amortar: atudar
• ampòn, empòu, amporai, empola : fr. framboise
• amposeir, amporier: fr. framboisier
• àngiau: àngel
• angla: agla
• ant l'ora (d' ) : d'avant l'ora
• antan: autres còps; l'an passat
• antenons m. pl.: testiculs
• an-uèi, anueit [anej] [anèj]?, anuech [anë] : uèi (s'i ditz tanben). 'd'anueit ençai/en aicí?' (notat "d'aneinchin"): d'ara endavant
• anuòge, einueg?: enuèg
• aost, avost: agost
• aparelhar: preparar
• apastar: donar a manjar al bestial
• apasturar: fr. paître; faire paître
• apear: rejónher, atrapar
• apeitar/espeitar [(a)peità] [(a)pità] [pietà]: esperar (atendre)
• apincar (s') : apiejar (s') V. Pincar
• apòrt: vòga
• après-mèidia: après-miègjorn
• apoticari, apoticaire
• apressa: adv. après
• aquí a: aquí, vaquí (Aquí los a: los veicí)
• apujar: apiejar
• aranha: telaranha
• aranhada: aranha
• araira: fr. arrue
• arapar, arpar, arrapar ?? : atrapar
• arboneira: esquiròl (tanben emplegat)
• arbroquin : arbrissèl
• arcan [arcan] (arrondiment de Sant Flor), arcana (parçan de Salèrn), arcanela, arcanau : arcolan
• arcana: creda roja
• arcandièir: òmes sens valor morala, crapula
• arcanetas (montar las): venir roge de vergonha
• archa: grand còfre
• ardir (s'): fr. s'enhardir
• ardit: ardit, liard (moneda); interj. coratge!
• aret: fr. bélier
• argiala: argila
• arma: fr. âme; expr. de suspresa
• armèl: grand anèl fach amb una branca de fusta torcida
• armèir m. armari
• arnha: irritacion
• armasi : armari; fr. placard
• arneis, arnesc ?: panoplia
• arpar: prendre, sasir. V. arapar
• arpatejar: f. agiter les griffes, les mains
• arras f. pl.: fr. arrhes (argent donat per mor d'assegurar una pacha)
• arrelh: racina
• arrembar (s'): se getar
• (ar)ronza, (ar)ronze/(ar)ronzàs m. : bartàs. fr. roncier
• arrucar: fr. blottir
• arseir, arser, arsèra: ièr de ser (davans-ièr/arsèra: avant-ièr)
• arsi: set. fr. soif
• artelh (plur. artelhs, artiaus)
• artison, artuson, arteison ? arteron : fr. ciron (barbas d'espiga), mite, asticot
• arton: anc. pan; mangiscla per un viatge
• arzan, arzau: arcolan, arcan (tanben emplegat)
• ase bobó o bobon? : fr. têtard
• asegar, aseigar: adobar
• aseimar, asaimar: mirar, observar, examinar (latin *ad-aestĭmare, oc. ancian 'adesmar', 'azesmar')
• asotar: avortar
• asne [ane/aine] : ase (tanben emplegat)
• asorar: adorar, venerar, baisar un objècte sacrat, una relíquia; anar a l'ofrenda
• aspre (aver d'") : aver d'apetit
• assai: ensag
• assajar: ensajar. fr. essayer
• assapar: assadolar, assaciar
• assem(s), d'assem(s) : ensems
• assemblada: la maison d’assemblée dans laquelle vivait la beata ou robiaca (religieuse rurale) autour de qui se réunissaient souvent les femmes pour travailler au carreau, bavarder, prier
• assetar (s'): fr. asseoir (s')
• assolellar (s') : aconsomir, assomir, assopir
• assuausar: adocir, calmar, apasimar
• atanben: var. tanben
• atanpauc: tanpauc
• atapar, 'tapar: (a)gafar. 'tapar paur: prendre paur. atapa-qu'atanhe: a l'azard, fr. au petit bonheur, a vista de nas
• atapir: tapar
• atau: atal; de contunh, de la meteissa manièra
• atenar (s'): èsser preissat
• atemar (s'): s'obstinar
• atisar: fr. attiser, instiguer
• atissament: enervament
• atràs [atrà] : al delà, en darrièr. interj. metetz-vos de costat!
• atubar (lo fuòc) : alucar (lo fuòc)
• aturar (s'): aprochar (s'); arrestar aplantar (s') (tanben emplegats); apiejar
• au! : interj. òc !; davant lo nom de qualqu'un, per l'apelar
• aub, aube, bei: amb
• aubar: sause
• aubèrge m. : auberga
• aucèl de la mòrt: chòt
• aucèl de las polas: fr. épervier
• auçura: autura, elevación de terrenh
• aul: el
• aul: marrit, mal. "far d'aul far" : èsser pas de bon far
• aulan(h)a, auglana, aug(l)anha, aulana, aumanha ("emanha"): avelana (tanben s'i ditz)
• aulanheir, aulanier(a): avelanièr (tanben s'i ditz)
• aumalha: bovins (gròsses)
• aur [aw] : fr. or (metalh). loís o levís [leví] d’aur
• aura: aura, vent
• aurada: aurièira. fr. lisière d'un champ
• auranja: irange
• aure (Cantal): aubre
• aure (l') : la rèsta, quicòm mai. "Vòle acò e pas d'aure"
• aurisse: vent violent qu'anóncia l'auratge
• ausanier: bois (arbre)
• ausèl(h)?, augèl, ausel [uzí], auseu, auvèl(h) [usèr, usé, uwbèl, ewvé] : aucèl [ushèl] (tanben emplegat)
• auserau: fr. érable
• aussitost franc. [ossità] : còp-sec [kosé] (tanben emplegat)
• auvir, ausir, entendre
• aval [abal] : enbàs
• avalhant [abaillon]: pretenciós, arrogant
• avalisca: exclam. a la vista d'una causa qu'inspira lo darrier grad de repugnància
• avans: abans, avant
• avariciós, -osa [abarisiós]: avar, -a
• aveir: aver
• avena: civada
• aver m. espécia bovina
• aver char + vèrbe inf. : fr. coûter cher de + verbe inf.
• avèrs: ubac
• avèrti m., avèrtia f. costuma
• avertir: experimentar, conóisser; acostumar
• avigier: fr. alisier
• avisar: regardar, gaitar; escrutar; far atencion
• avitar: fixar amb una vitz, vissar
• avora, avòra (parlars del Santflorenc), alora [avora]: ara, aora

• babaròta: escarabat de cosina
• babau: bèstia imaginària per far paur als mainatges. Se sortisses lo babau te minjarà, "Se minges pas ta sopa lo babau vendrà; nom donat als insèctes
• bacha (o bascha se ven del gallés 'bascauda'): fr. baquet, auge
• bachàs (o baschàs se ven del gallés 'bascauda'): abeurador
• bachòla (o baschòla se ven del gallés 'bascauda'): panièr o semal per lo transpòrt de rasim durant las vendémias; sòrta de bac de fusta, de forma ovalària, amb doas ansas lateralas constituidas per un talon de branca laissat sus las dogas
• bacon: lard, codena de lard
• badar: dobrir; restar la boca dubèrta, estonat
• badat: dobèrt
• badinar: s'amusar
• badinatge: fr. plaisanterie
• badò: pèça del jòc d'escacs que se desplaça de galís
• bagatge: vestits; bagatges
• bajau: casuda
• bal: bal, dansa
• balai, balaja: fr. balais
• balar: dansar
• balastra: caçairòla
• baloard: fr. boulevard
• bandat, -ada: sadol, ebri
• banejar: fr. bruiner
• banhadura: fr. mouillure, état de ce qui est mouillé
• banhar: molhar (qualqu’un en li getant d'aiga)
• banhar (se "): far un banh
• banhat: fr. marécageux
• banhòla: banhadoira anciana amb de rodetas
• banqueta: trepador
• baraban (barrabam??) : filh de degun, boemian
• baralhar: s'agitar
• barbajau, èrba de talhadura : joubarbe
• barbòlha f. persona que parla indistintament; esperit confús e inconséquent, pauc senat; fig. enfanton
• barbotir : parlar doçament
• bard: fr. terre glaise
• bardar: salir
• bargassejar: fr. baragouiner
• barginhar, barguinhar: esitar; mercadejar, negociar lo prètz
• baril, barril? : bòssa, bossa, ansa (engenh de pesca)
• barjaca: fr. femme médisante
• barjar: bregar, concassar lo lin, lo cambe; parlar fòrça
• barlandatge: v. Varalh
• barquet: fr. baquet (à lessive)
• barracan [barracòn/boracan]: estòfa
• barrar: claure, enclaure un eiretatge, tampar, arrestar; claure un terrenh, un camp
• barrat, - ada adj: barriolat, -ada
• barrats/mèrles: bigarrats (gendarmes. Nom donat pel marescal Duroc als musicians de la garda urbana)
• barreirat: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
• barron: baston
• barta: fr. hotte
• bartòt: fr. punaise
• bas, -sa: pregond, -a
• bast [bas/bat]: fr. bât
• basta : se a Dieu plai (tanben emplegat)
• bastissa: immòble
• baston [basto]: fr. bâton
• bata: sòc d'un animal
• batal, batala: fr. pagaie
• batalejar: fr. pagayer
• batalhar: fr. discutir; déblatérer
• batejar [batedzà/batigià]: fr. baptiser
• batel: batèl
• batelar, baratelar: anar e venir amb bruch
• bavaira, baveira, bavareta, bavarèl: pèça del faudal masculin
• beal, be(s)au, beau: besal, rec: canal de derivacion qu'adutz l’aiga del riu al molin o que mena las aigas dels prats vèrs un rec
• bèc [bè] : fr. bec
• becar: 1. fr. becqueter, piquer avec le be.c 2. fr. sommeiller (sans jaire?)
• beçau: beç (tanben emplegat)
• bealar: cridar
• bedissa: sause
• bei: amb
• bèissa: fr. bêche
• belament: lentament, doçament
• belet: ancestre, bisaujòl; grandpaire (mèstre del maine); nom afectiu balhat a un pichon
• belèt: febrièr
• bèlh, a: bèl, a
• belhcòp: fòrça, plan
• belhida: semola
• belhir: bulhir, bolhir; fermentar
• belièra: V. beal
• belija, belha, buluga: beluga
• bèl-paire, bèla-maire: nuòu marit, nuòva esposa de la maire/del paire
• ben [bej/bion] : fr. bien adv
• bena: buc, rusc, bornat
• bena, bana: banasta pichona garnida de vime
• benabèl: fr. bel et bien
• benastrat: qu'a sòrt
• benlèu [belèu/bienlèu/beliau]
• bentot: tanben
• bequenar: rire (far bequenar)
• bericles: lunetas de vista
• berla: ataüc
• berbesin: formiga
• bernachon, bernaton: fr. roitelet
• bèrta, barta: fr. hotte ou panier en osier que les cultivateurs portent sur le dos, soit au moyen de bretelles passées sur le épaules, soit à l’aide de bras ou leviers en bois que les épaules supportent et que les mains retiennent.
• berzenar: bufar violentament del nas, boca barrada, durant un esforç o just après
• bessina de lop: fr. vesse-de-loup
• besonha, besunha ? : causa - besenhas (f. pl.) causas personalas, vestits
• bèstia: fr. sot
• bestiau m: fr. bétail
• bestium: animalum, ensemble dels animals
• Bèu sénher/senhina (f.), Biau/bel [bi] sénher/senhina (f.) : sénher! ; expression de commiseracion equivalenta a "pecaire" o "bona gent". Bon sénher! exclam.
• beta: còrda
• beure [bi(e)wre/biwri/bewre] : fr. boire
• beure: castor
• biaças pl. (perque a doas pòchas) : fr. besace
• bian : V. Bien
• bica: cabra
• bicar: baisar
• bicha: fr. grand pot de terre
• bichier, pechier: fr. cruche
• bichon: pòt
• biega: cròssa
• bien: plan, bèlcòp
• bigòra (viròla??) : fr. tarrière, outil de charron
• bienastrós: aürós, sortós
• bienvolença: bon voler, gràcia
• bima: vedèla jove, de dos ans (del latin bis)
• bisa, bissa?: vent del Nòrd, que bufa entre lo nòrd e l'èst. bisa nièra: vent fosc de la nèu (NO)
• bisaurada: fr. bourrasque
• biscar: èsser contrariat o vexat
• blacau (blacaud ?): fr. babillard
• bladre : fr. érable sycomore ou faux platane
• blai: beç
• blanche m. : corset (vestit). fr. corsage
• blasina: fr. bruine, pluie fine et brumeuse
• blat: cereal en general. Lo fr. blé: lo froment.
• blat negre: fr. sarrasin
• blat d'Espanha: fr. maïs
• blat, sega, segol: segla
• blauda [biawda, blòwda] : fr. blouse, sorte de vêtement, de tunique. Se dit quelquefois aussi d’une redingote à longues basques
• blesta: fr. écheveau de fil. v madaissa
• bleu, blèva: blau, blava
• blòc: en bloc: tot ensemble
• boada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, assistance passagère, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boirada
• bòba: serpent, colòbra
• boc [bu/but], bocaud, bòchi : fr. bouc
• bòca: vièlha cabra
• bocar [ò] : potonar sus la boca
• bocha: labra, boca
• bochon: bistrò(t), bar
• bocin: un bocin: un pauc
• bocla: bocla de metalh
• bodiàs: romeguièra
• bodier: boièr (tanben emplegat). fr. bouvier
• boetar (vòutar) : fr. voûter, arquer
• bofet: tafanari (umoristic)
• bouetat (vòutat) : òme qu'a l’espinada arcada
• boga: fr. borne, limite
• boinar, bodinar: bornar, delimitar
• boira: fr. ensemble de bovins de trait
• boirada: transpòrt collectiu per ateladas de buòus; fr. corvée, travail collectif et bénévole, pour donner un coup de main à charge de revanche. Es un vestigi dels trabalhs deguts et exigits al senhor de l'ancian regim. V. Boada
• boirar: mesclar (se ditz tanben)
• boirar o borrar: metre en fagòts; emplir
• boirat: emplit
• boire: ventrut
• boirelat: V. Boirat
• boiron: fr. jeune apprenti bouvier
• boissaman: eissugaman
• boissar: eissugar. V. panar
• boisson de las penas: V. pena
• boissonada: fr. fourré de buissons
• boitós: ranc. fr boîteux
• bòja: saca de tela grossièra
• bola: V Boga
• bolet de la baga: fr. coulemelle
• bolha: garait (se ditz tanben)
• bolhat: fr. tache, flaque d'eau ou de couleur
• bolicar, bolijar?, bolejar? : bolegar
• bolija(r): estincela(r)
• bolla: bòla
• bòn: bon ('bon' davant vocala, bòn davant consonanta. Après lo nom, 'bon': 'un òme bòn, un bon òme'; de bòn pan)
• bonicon: esvèlt, polit
• boquet: saltarèla
• boqueton: fr. chevreau mâle
• borg: capdulh d’una comuna
• boriaire, -aira: borièr. fr. fermier
• borion: fr. bourgeon
• borlar: brutlar, bruslar
• borlet: fr. bourrelet qu'on met sur la tête des enfants qui commencent à marcher. Virar borlet: perdre lo cap
• bòrli: bòrlhe (tanben emplegat), òrb; fr. taon aveugle
• bòrna: fr borne, limite
• bornatat : fr. creux adj.
• bòrni d'un uelh: bòrni que n’a qu’un uèlh
• bornicada: fr. préjugé, aveuglement
• borras: étoupes
• borrassa: fr. lange en laine dont on enveloppe les enfants nouveau-nés. En pl. : ensemble des langes qui servent à emmaillotter un enfant
• borrasson: joguèt de pelucha
• borré (grafia? cf. leng. burèl?) m: vèsta
• borret: taure; adj. molsós
• borreta: vaca jove (1 an)
• borsalhièr?: fr. bourrassier
• botassa: fr. mare
• botaròt: fr. champignon
• botelha: vessiga; botelha
• botelhièr: fr. aide-de-camp du vacher
• bòtja: v. bòja
• botre: botar, metre (tanben emplegats)
• bourrar: renonciar, non pas capitar
• bragas, brajas f plur: fr. culottes (vièlh parlar de comunas ruralas; Lo parlar modèrne de las vilas de Pleus, Mauriac e Salèrn se se ditz culòtaalotos)
• bragas, braias f plur: pantalon. pausar braias: anar de ventre
• braietas f plur: fr. petite culotte
• brajon (de banh) : eslip (de banh)
• branda: fr. grande bruyère
• brandar: tuar; bramar (fr. braire); cremar amb una flama viva, ardenta
• brandir: fr. agiter, branler, secouer
• brau: fr. taureau, étalon
• breçòu, breçau: breç (tanben emplegat)
• bregalhat, brigalhat: fr. bariolé, peint de diverses couleurs
• bregira, braceira?? : segla
• bren, remol, cru (Salèrn, Mauriac), bes? [besh] (Riom) : fr. son, résidu de la farine
• brenar, renar: fr. bruit dut cochon quand il trempe son groin dans l’eau ou dans tout autre liquide
• brénia/breba: bren (mèrda)
• brenle, brinle: fr. branle, danse dans laquelle les figurants se tiennent par la main, forment un cercle et parcourent successivement tous les

points de la circonférence

• bresar, brisar: fr. émietter du pain, briser avec effort
• bresilhar: fr. gazouiller
• briòla m.: obrièr maladrech, pauc dotat
• bricolar/gigonar/barginhar: trantalhar, barguinhar, esitar, tergiversar
• brifar: manjar bèlcòp
• bringa: femna mal bastida, una evaporada, una filha nauta e desguindada que fa pas que saltilhar e gambadar
• briular, briugar?? [briwgà/briewgà] : "bourdonnement grave que le taureau fait entendre lorsqu’il marche fièrement à la tête de la vacherie ou gratte du pied la terre ; il est remarquable que les animaux ne font plus entendre cette espèce de bourdonnement après la castration ; 'briugar, brandelar, branlar, barlocar': beugler le taureau. Le beuglement ordinaire des bœufs, des vaches et des veaux se nomme 'bramar' ; ces animaux ont, en outre, un troisième cri, que nos montagnards appellent 'deigueilar', qui commence par un son prolongé, très aigu, et se termine par un ton grave, c’est un cri d’alarme qui annonce la présence du loup." (Alan Broc)
• broa: limit (d'un camp). Broa delh ciau (o asuelh): orizont, asuèlh
• bròc [bro(k)] : vas en tèrra, pròpri a contenir d'aiga; fr. cruche.
• bròca: branca
• brocantar: fr. brocanter
• broet: bròu, bolhon
• brossa: fr. bruyère; fusta/lenha menuda, brancam
• brostar: fr. broûter
• bruèia, bruelha: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
• bruelha, bruèia: fr. fâne, pousse, feuilles (d'ortolalha)
• bruga: fr. bruyère
• brugir: murmurar, fr. bourdonner (un riu)
• brulhar: brutlar
• bruma, brumatge fr. brouillard
• brut: bruch, rumor, novèla
• bu: amb
• budel: budèl. budel cuolat [kiogat]: fr. le rectum
• bueu (plur. [biaws/büe/bë/bü/bes]): buòu
• bufa: bofa (còp)
• bufar: bofar
• bufet: fr. soufflet, instrument servant à produire du vent
• buïja, buja, boja: pradèl (bas e umid), pasquièr, situat sovent prèp de la maison, inculte ont gaireben sempre l'èrba a creissit naturalament. Ancianament designava la bosiga fr. jachère
• buja: fr. cruche
• bujada, bugada (forma orlhaguesa montada en Cantalés): bugada
• buquet: V. Boquet
• burla: tempesta de nèu
• burlar: faire una tempesta de nèu; brutlar
• busac, busal, busau: fr. milan; anc. busa. V. gusa
• but: but, pont que se visa
• butit: testut

• cabèga: cavèca
• cabornat : fr. creux adj.
• caca: notz ("noix sans brou" infantil)
• cacalh: bonbon; pl. renhons
• cacaloneir: rugbyman
• cacau: uòu
• cachar: quichar
• cachon: avelana; nogalh
• cacorla, cocorda, cocorla, cogorla, cog, coina: cogorda, coja (tanben emplegat), cuja, tuca
• cafinhotar (se) fr. se blottir dans un petit coin, se rencogner dans un petit espace
• caia: truèja
• çai adv. fins
• çai enrèire: recentament
• caire: canton. fr. coin de l'âtre
• çais: aquí
• caion: porc (Velai)
• calada: senda rapida; senda dins la nèu
• calcinar (se): se far de socit
• camba-gròs (sud del Cantau): fr. champignon
• cambavirar: regirar, fr. bouleverser, surprendre
• cambeta: fr. tige (de planta)
• campaneta: fr. campanule (flor)
• campejar [kampisià/kampegià] : perseguir, se lançar a la perseguida
• campejada [kampisiado/kampegiado] (partir a la "): perseguir, se lançar a la perseguida, esp. anar un gos darrièr un gat
• campís: espiègle, indocile, rétif
• canabau: carbe
• cancheta: fr. petit seau en métal
• canèla, chanèla, dosilh [dugi] : fr. robinet
• cantèl: fr. chanteau (de pain)
• canulant: enujós, emmerdant.
• canular: fr. ennuyer, emmerder
• canon: veire de vin
• cap [ka]: tèsta f, cap m
• capbàs: fr. descente
• capetar: fr. descendre, (anar a un luòc)
• capolar: fr. hacher
• caponar (se): se dissimular
• carcin: abitant del Carcin; vaslet de bòrda logat per las fenasons
• carcular: pensar, somjar
• cardalhau: topinambor
• carnada : carn de vaca salada
• carrar (se) : se plaire, s'amusar
• carrin: pòrc
• caròta: beta-rave
• carrat : fr. carré d'habitation, dans un ensemble de bâtiments agricoles
• cartofla : patata (Bas Auvèrnhe)
• casabèc: fr. chemisier, corsage
• casar (se): maridar (se)
• casca-lumaç: cagaròl
• cascavel: cadun dels torns qu'òm fa en restant suls pès e las mans sans que lo còrs tòque lo sòl; [karkavé] fr. grelot
• cascavelar: avançar fasent cascavels
• casiau: pèça de vinha
• caston : fr. bergerie
• cat (Carladès), chat : cat
• catar: amagar, escondre, abrigar, cobrir
• catonar: careçar, amanhagar
• caula: graula
• caura: v. còure (avelanièr)
• causa (per " que): per çò que, perque
• celèira, cereira [sareida?, sardeira], cerèisa, ceriesa: cerièra
• celerier, cereis, cereir, cerier, ceredier: cerièr
• cenelhier: fr. aubépine
• censa f. : fr. bail, contrat
• cerv: cèrvi
• cesta, ceston: panier (s'i ditz tanben)
• cestús?? : país, luòc dont venèm
• chabeç: fr. traversin
• chabra (Velai) : saltarèla
• chab(d)elièra: riban de fil
• chabidar: s'assopir, somnolar
• chadeira, chaseira, cheira: cadièra (tanben emplegat)
• chadeira: cadena (tanben emplegat)
• chadenàs: cadena gròssa per traire los arbres del bòsc
• chala(da): passatge, camin desgatjat de nèu; traça dins la nèu
• chald, chaud: caud
• chalm, chauma: planèl esteril
• chambalià, chambaliá? (chambaliga), chambalha: cambaliga, garrotièra. fr. jarretière
• chambre (de mar o de riu) : cranc
• chamin de pè: viòl (tanben emplegat)
• chaminon: viòl de pè
• chamjar: cambiar
• champanhon: campanhòl
• chambe, charbe/cherbe/cherba, cambi, canabau, chanebe, chandre, chandra f. : cambe, carbe
• chambon: cambajon
• chamèis: suja
• champeirar: seguir, caminar sus la traça de qualqu'un
• chanau f. : fr. cheneau, gotièra de zinc au bòrd del teit (mas: 'canal' m. fossat d'escolament)
• chancèl: ataüt
• chandela, chandeala: chandela; gratacèl
• changre: cancre
• chanit, -ida: fr. moisi; sòl de mal trabalhar; acerb, aspre
• chantel: cotèl
• chap-coissin: cabeç (fr. traversin)
• chap-leit : fr. bois de lit
• chapusar: fr. charpenter, débiter le bois à la hache
• charba: ansa
• chardas (las ) : velhadas durant las qualas se cardava
• Charenda f.: Nadal m
• charent, -a: que demanda un prètz tròp elevat
• charga: carga (tanben emplegat)
• chargar: cargar (tanben emplegat)
• charrau: camin d'espleitacion
• charreira, charrèira, carrieira: espaci entre doas bòrdas, mena de rua
• charvalhar (Riòm) : fr. patouiller, manier salement, détériorer
• chas: a cò de
• chasau: maison arrueinada, fr. chaumière
• chaschòu: crani, tèsta entièra
• chasque inv. : cada
• chassanh: garric
• chasso (chasson ?) : roire
• chastèlh (plur. chastèlhs/chastiaus) : castèl
• chastra: buc, bornat
• chatau: cabal
• chat-foin: putòi, catpudre
• chaubre, chaure: caber, cabir
• chauchar: caucar. fr. presser, fouler
• chauçada: barratge
• chaucida, chaucit: cardon
• chauçura (Bassa Auvernha): fr. chaussure
• chaudre: caler (se ditz tanben); caber, cabir
• chaul: caul, caulet. fr. chou
• chaul-raba: fr. chou-rave
• chaumesir: fr. moisir
• chaumesit, -ida: fr. moisi, -e
• chavalh [chaba] : caval
• chavanhòu, javanhòu: fr. hibou, chat-huant, grand duc ou petit duc
• cheir, chèir, chier, cher : gròs rocàs; clapàs; endrech o país rocalhós, fr. éboulis, amoncellement de pierres
• cheira: colada volcanica d'escòrias
• cheiron, cairon: petit molon de pèiras
• cheiràs: clapàs
• chèrchapaís: vagabond
• chiar (per evolucion: chagar>chaiar>cheiar>chiar): cagar (tanben emplegat)
• chibòta: cabana (de pèiras)
• chin-tais: tais
• chindra: címec, cinze, cinza
• chuchutar: murmurar
• chuta: chòta (ausèl)
• ceal, ceau ([shaw] Mauriac, Sant Flor, Lo Puèi), cèu ([shèu] Salèrn), cièu franc. (Orlhac): cèl (forma que comença en Mende)
• cinglar: foetar
• cintura delh Bòn Dieu: arcolan, arcan (tanben emplegat)
• cireir: cerièr
• cist: cistre (pèira)
• civèira: fr. brouette
• clamion: apèl, aclamacion
• clan: coratge; eslanç, vam. se donar clan
• clanca: fr. commère
• clancar: fr. commérer, de bavarder en toute occasion
• clapeiràs: clapàs
• clenchar (se): fr. se pencher
• clergue: clergon clerjon. fr. enfant de coeur
• clujada: teit de fen
• coada, còada?: acès, cubèrt, angar fr. appentis. Fig. Se botar a la coada
• coarro, coarre: proprietari, patron
• coca: noga, notz; patata (Mauriac, Salèrn...)
• cochara f. : culhièr m.
• coche: pòrc
• cocuda: fr. primevère
• cocut: fr. jonquille
• coeire/còire: coire (vèrb); fr. marmite
• cofal: cofat. fr. gifle
• cogorla: fr. citrouille
• coige m., coija? f. : jaciment (minièr)
• coijar (se), s'anar coejar [kuetzà/kuedjà] : cochar (se)
• coita: fr. hate f, presse f
• còl [kwòl] : fr. cou
• còle: col (de montanha)
• colenha: conolha, filosa
• coleira: còla; passatge estreit entre doas còlas
• colh: fr. cou
• colièra: penda, còla
• comador: angar, cubèrt
• comencar: començar
• companatge: lach, burre, formatge e tot produch lactic
• compassar: despassar:
• conòlhada: conolha
• conflabueu: salamandra
• congeira, conheira, congènha?: congèsta
• conhar (ò): fr. pousser
• cònse: fr. conseiller municipal. primier cònse: fr. maire, ostau del cònse: fr. mairie
• consire [kushire] : crebador. fr. crève-coeur
• cònte [kwònte]: conte
• còntia: discussion, disputa
• contiar : fr. se chamailler, se disputer, amicalement, se taquiner.
• continent: immediatament
• còntranòvie: fr. garçon d’honneur
• convisar : discutir
• còp [kòp/kòt] (plur. [kòts])
• còp d'alhís: fr. coup de feu, enthousiasme
• corcheira: corsièra
• cordelièra : còrda, cadena o boton per sonar lo monde a la porta
• còrdre (/se): rentrar a l'ostal
• corniòla: fr. gosier
• corrau: fr. haras
• corriada: fr. liseron
• corsa: corsièra (tanben emplegat)
• cossí [kesí/kosí]: coma (interr. e non interr.)
• cortiau: carrièra bòrnia; cort (ensems dels enclauses orticòlas)
• cos: agrafuèlh (tanben emplegat)
• cossirar: sospirar
• cossirós, -osa: inquiet, - a
• costat (al " de) : a costat de
• costat de neu: oèst
• còtla: mongeta (verda)
• còuclhe m. nogalh, clòsc (de fruch)
• còure m. avelanièr
• crebalhas f. pl. : fr. semailles (crebir = cubrir, cobrir)
• crebir : cobrir, cubrir
• cremason: brutladura
• cremeson (aver de): aver enveja fòrça
• creme m. : fr. crainte
• crenhar: crénher
• crespar: fr. crisser
• crestar (se): dreçar (se)
• crida (creda? [crida]): cicatriça
• cròi: mauvàs, marrit
• crossar/corsar: breçar (latin tardiu *crontiare)
• crossarèla: breçairòla
• crosset: breç
• crèu: nogalh
• cròmpa: crompa
• cròç: breç
• cruesar (francisme?) : cavar o clavar (los dos emplegats)
• crubir: fr. semer et herser
• cruca: dessús de la testa, testa
• cubèrt [tyubè]: teit
• cubrir: cobrir; semenar
• cuèire v: còire
• cuèissa (far ") : faire place (sur un siège), se pousser un peu
• cueu, cuu [tchoo] [kiw], cuòl: cul
• cuja (en "): fr. a falta de; en luòc de
• cujon: molon
• culhir
• cunh: recanton
• cunhar: fr. fosir
• curalhèir: pilòt de pèiras
• cusina: cozina
• cusinar: cozinar
• cute, cut: grapaud cantaire

• dalainèir: prunièr
• damaisèla: libellula
• dant-ci (que) : abans (que)
• daprès adv: après
• darcar: Darcar lo barreirat: passar una frontièra, cambiar de situacion, cambiar de camp, eventualament trair.
• daret: aret (tanben emplegat)
• darna: fr. teigne (insècte)
• darreir/darrier, darrèira adv. darrièr
• darreiriá, darrieria, dabòria: autom
• darú (grafia??) : testut
• dauna: cauna
• daururas: joièls
• davans, davant (que) : abans, avant
• davant n. : faciada
• davantièr: faudau, davantal
• davisar: apercebre
• dedalièira: fr. digitale (flor)
• decebança: decepcion
• defèci: vergonha
• defròcas: vestits
• degosina : fr. farce (blague)
• deigalar: regalar
• delh: del
• dembe, dambe: ambe
• dengun: degun
• desacatar: descobrir
• desaprimatge: accion de manjar, far brostar la primièra èrba al primtemps
• desaveni, desavénia ? - desavenhe, desavenha: desagradable, desplasent
• desbrenar: levar lo bren, lo brutitge; desgatjar qualqu'un d'un marrit afar
• descatar: descobrir
• descompassar: despassar
• descotir: se desbrolhar
• desempuei: puèi
• desfeci: desgost
• desfiular: dessadolar
• desfortuna: fr. malchance
• desjunar [deyjunà] : dinnar
• deslurat, -ada: fr. déniaisé(e), résolu(e)
• desnut, -uda: nut, -uda
• despachar (se) : afanar (s')
• desparar (se) : se coitar, se brandar
• despartir: partejar; dividir
• despertin [desparti] : espertin
• despiech (en ) siá... : maudich siá...
• desrancar : arrancar, dostar quicòm en o topar
• desrason: fr. sottise (qu'on fait)
• desrochar, desroca: abatre, demolir
• dessobre: dessús
• dessotz: dejós
• destrame, detrame ? fr. recapte, solharda, trastero (lieu, chambre où l'on dépose tous les objets qui ne font qu'embarrasser et encombrer les appartements, tels que les malles, les caisses, les meubles hors d'usage, etc)
• destrech, destreit ("distrecht"): estrech, estreit
• desvelhar (se) : revelhar (se)
• deval(s) : devèrs lo(s)
• devertir: divertir
• desvuedoira [divedujro/devudajre/devedujro], esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
• dià de dià! : diable!
• dijuòus (Cantal): dijòus. Dijòus Folhat: Ascension
• dimergue: dimenge
• dinc: dins (tanben emplegat)
• dissandes (de */'die 'sambati/): dissabte (de */'die 'sabat-i/)
• drulhier: rove
• diumenja f., dimenche, dimergue : dimenge
• doblar (se) : redreçar (se)
• doblon: taure de dos ans
• domaine: domèni
• domde: domdat
• domentre: dementre, mentre
• dòna(-i) ! : fr. frappe !
• doncar: penecar (penechar)
• dorna: ferrat de metalh
• dos m., duas fr.: dos, doas
• dostar: ostar, tirar
• dòure (/se), aver mau : dòlre, aver mal
• draulha: percha
• dreçador: bufet (mòble)
• dreciera, dreiceira: corsièra (corseira), acorchièra
• dreit (alh de): fàcia (en de)
• dreit adv. : plan, bèlcòp. dreit content : encantat
• drinlha: druèlha, aliga. fr. alise
• drolhat: trempe
• drulhièr: fr. alisier
• duc m, dugo m: chòt (grand hibou)
• duganèla: fr. chat-huant, grand duc ou petit duc
• durbir: dobrir
• eicalaci: regalèssia
• einuege: enutjat
• eiressil: api
• eissagar: fr. lessiver
• eissag/eissai: assag (tanben emplegat)
• eissaiar: assajar, ensajar
• eissit: moment qu’un païsan boriaire quita sa bòria a la fin de la logada
• eissiga: estimar lo chatau viu e mòrt, establir l’estat dels luòcs fach per un boriaire que part, o per lo que dintra
• eissolelhar (s'): fr. suer sous le soleil, se bronzer au soleil, prendre un coup de soleil
• eissuar, eissunhar: eissugar
• eissublar: doblidar (tanben emplegat)
• elh: en lo
• e(s?)lienar: fr. glisser (gasc. eslencar. cat. esllenegar)
• els: en los
• el/ela: el. V. G-el
• emanha: avellana V. aulan(h)a
• embaiard: civièra per desplaçar lo pòrc mòrt
• embeurar [embiwrà] : puslèu per un terrenh. V. Ongir
• emboconar, embocanar: pudir
• embofat, embufat: un pauc excitat o empebrinat
• embonhilh [ambunhi] : embonilh
• embrenar (/s'): encombrar, embarrassar, emmerdar (/s'); fig. embarrassar (/s')
• embrolh: fr. embrouille; imbroglio
• empaitar: empachar (tanben emplegat)
• empatolhar (s'): fr. s'embabioler
• empatinar, empatenar? : apressar
• enançament: progression
• enançar: fr. prôner
• ençai (d'avora/d'aquesta ora ) : d'ara enlai
• enchiprar (s') : s'empebrinar
• enchiprós -osa: querellaire
• enclausa: resclausa (d'aiga)
• enclum: enclutge
• encre,-a: nerviós, - osa
• endarrier (Velai) : autom
• endejunar: desdejunar
• endeluòc [endelio], endiluòc: enluòc
• endular: fr. hurler
• endurar: suportar
• endurmir: endormir
• enfenar?? [infinà]: enfectar, envasir. fr. infecter, envahir
• enfle, a: enflat, -ada
• enfonilh, enfonhilh, embossaire ??/embochaire ?? [embusajre], embotador : embut
• engaunhar: fr. tourner en dérision
• enginar: preparar
• engraissada: pan burrat
• engravadissa: avortament epizootic (vachas)
• engravissa: escaravissa
• engrisòla: fr. lézard gris
• enguetar: agachar (tanben emplegat)
• enlai (d'ara " : d'ara en davant)
• ènna (Orlhagués): èdra (gallés 'èdenno')
• ennarts : fr. échafaudages
• ennejar: negar
• enojar, enòujar, enhorar [inhura], enueiar : fr. ennuyer
• en que siam (mai): en quicòm/endacòm (mai) (tanben emplegat)
• enrufar (s'): s'irritar
• ensalada: fr. salade
• ensenhaire, a: ensenhant
• entau: atal
• entautar (s'): enfangar (s')
• enténher: pas poder s'enténher de: pas poder s'empachar, se retenir de
• enterralhar: fr. butter (per. ex. les pommes de terre)
• entitainar, entetinar: obsedir
• entremèi: entremièg
• entreprés (demorar): demorar sens res far a se pausar de questions
• entretendre: entreténer
• entrò a: fins a, dusca a
• envertolhar: recurbir, entornar, enrotlar, envolopar
• ès/dès: v. Vèrs
• esbaujas: bofet de farga
• esborfit: amolit, fr. ramolli
• esbrajas: pantalon
• escabiosa: fr. scabieuse (flor)
• escainar, escaisnar: sobrenommar
• escantir
• escargòu: cagaròl, cagaraula
• escartar (la farda) : estendre los vestements
• escarteirar: fr. écarteler
• escatrar: galaupar
• escaufar (s'): fr. réchauffer
• escavartar v. esparpalhar, micalhar; s'escavartar: s'escartae, s'aluenhar
• eschalatges? eschaladiers? : degràs d'un escalier
• eschampelar: esparpalhar
• eschamplai/eschamplat? (èsser ") : fr. ailleurs, un peu paumé, bizarre
• eschandre v. rescalfar
• eschantir: escantir (tanben emplegat)
• escharpilhar: fr. effilocher, carder
• escharvalhar: fr. abimer
• eschaucir: causir
• eschaudre: fr. sevrer; détourner (l'eau d'un moulin)
• eschavanelh: v. chavanhòu
• eschilla: esquilla (fr. sonnailles)
• esclairon: aparicion luminosa e imprecisa qu'espauruga
• esclaraire: fr. éclaireur
• escofina: fr. scie égoïne
• escoga: escoba
• escolèir: regent, mestre d'escòla
• escorcir: acortar (far plus cort)
• escorgar: escorjar
• escòt: fr. brin (p. ex. de genêt)
• escoutar: escotar (e 'ausir' en nombroses parlars)
• escrancar: crebar, agotar fisicament
• escuròu: esquiròl
• esfolerat: enrabiat
• esfòrç de temps: auratge
• esgiau: esglai
• esglage, englage: esglai, esfrai
• esfurinat: fr. effarouché
• esglaiar: esglasiar
• eslaiat: fatigat
• esliucejar: far d'eslhauces
• eslonjar: alongar
• esluenhar: alonhar
• esluiç/esluicida/esliuç/esliuça/espernhada/esparnida: eslhauç
• esmaiar: inquietar, estonar
• espantar: estonar. fr. étonner
• esparnida: fr. éclair
• esparrabingar (s'): fr. se déhancher en marchant
• espatlar: demolir, desmantelar
• espauresit (Nòrd d'Auvèrnhe), espauresat (Varena de la Dòra) : paurugat (Sud d'Auvèrnhe)
• espeçar: trincar
• espeitar [espiytà] : esperar (atendre)
• espelhar: estrifar fr. déchirer
• espepidar: espepissar, agachar quicòm amb atencion
• espertin, despertin: collacion del miègjorn, e per extension del tantòst
• espertinar/s'espertinar: dejunar, far collacion
• espetament (volcanica) : erupcion (volcanica)
• espiauna: espingla
• espicea: fr. épicéa
• espingar: saltar, gambadar
• espiujar: fr. éplucher
• espòr: clauson
• esquitlhar: lisar
• essira: nèu; vent NO d'ivèrn portaire de nèu (dins las regions que dison "la nèu" lo vèrbe 'essirar' tracha del vent, dins la region que ditz "la neja" es la quita nèu e s'i ditz "la sira", emai s'es una nevada calma)
• essirar: nevar; far de vent NO d'ivèrn
• estadís: fr. rassis
• estafeta: fr. éclaireur
• estalambor: baston de boièr
• estam, estain: estanh (metal)
• estament: situacion
• estampa: tampa (fr. vanne de l'étang)
• estampanit, ida: estabosit, espantat
• estau: maison (mas en auvernhat septentional: sala granda mal tenguda, cafarnaom)
• estauja: estauvi
• estausin: avant-teit, bordura del teit, esgot del teit
• estavanir (s') : fr. s'évanouir
• esteala, estièl, estèla: estela
• estendilhièr: fr. goutte d'un bord de toit sans chéneaux, point de chute de l'eau d'un toit
• esterlusir, esturlesir
• estisoira(s) : cisèus
• estolha: estobla, fr. chaume
• estornir, estronir: esternudar
• estrada: rota granda
• estranhe: estranh
• èstre: balcon, bescaume
• estrebons: fr. soudaines rafales de vent glacé
• estrelhar (se faire): infligir una correccion, fr. dérouiller
• estruge m. : ortiga, estrigol
• (es?)trumèl: cavilha (dels umans)
• eu: el
• esvetlar [esvenlar] (s'): s'ajaçar, s'espatar
• esvoeidas f plur: debanadoira. fr. dévidoir
• fableta: fr. comptine
• fachineira, fada : bruèissa
• fadard [fadar], fadarda/fadassa? : fat, nesci
• faina: fagina; fr. faine
• faja: fr. faine
• fajòla: faiòl
• faler: caler
• faganàs: pudor f. (marrida olor)
• farinada: matafam fr. espèce de galette frite au beurre ou à l'huile, que l'on fait dans le ménage
• fargeira, faugeira? : falguièra
• farina (far) : esmenudar
• fauc [fuòc] : fau (vèrbe Faire)
• fauda: rauba, farda
• faudau [fujau] : davantau
• fava: fr. haricot
• fedon: fr. poulin
• feneirar: fr. faire les foins
• ferrat: ferrat de metalh
• fèstre: fr. faite
• feure, fiaure: febre
• feureir, fiaureir: febrièr
• fiardar: anar regde
• ficre! eufem. fotre
• fieirau: fieiral
• figòt (fuegòt): fogar, fogat
• filhat, ada, filhastre, - a? : gendre, nòra (tanben emplegat)
• filheta muda: eco, resson
• flajolet: fr. flageolet (instrument de musica)
• flaunha: fr. rhume de cerveau
• Flors (Las): Las Cendras
• florejar: fr. froler, effleurer
• flusta: "frossa" (paur). fr. frousse
• flustós: pauruc
• foaire, foaissar: foire, fòser, trabalhar la vinha amb lo feçon (fr. binette)
• fogeir: foguièr
• fojaçon: fogaça; espècia de pastisseria d'ordinari forma d'X, facha de farina, d'uòus, de sal e de laitatge
• fojada: fr. feu de broussailles
• fòlh: fòl, enrabiat
• folhar: fr. reverdir
• fònt: font
• foquet: banqueta
• forest (arcaïsme): bòsc
• foreston: gàrdia, agent forestal
• formatge [furmadze]
• fornelar: far una tempesta de nèu
• fòrre [fuòjre] : fr. paillasse
• fotimassar: fr. taquiner, tracasser, ravauder
• fotrau: fr. imbécile
• frau: fr. terre inculte, lande, mauvaise terre
• fraunhós: fr. barbouillé
• freid: freg
• fresa: fr. framboise
• freschum: carn (fresca)
• fresilhar: fr. chifonner
• fretas: fr. sabots de frein sur une charrette, dits aussi 'la mecanica'
• froment: fr. blé
• frostir:
• frostit:
• fum: perfum, fumet, atmosfèra
• fums: fr. brouillard
• fumareir, fomarèir: femièr
• fumeira: fum
• fuòc [fiot/fiot]
• furmic: formiga
• fustarèl: canoa, batelet emplegat sus l'Aleir
• gabion: vagonet de mina
• gag [gat] : fr. geai
• gala(m)pian, -ana: fr. gamin, -ine
• galar (se) : amusar (s')
• galatge, galatjon: joguèt
• galòia f: fr. imbécile
• gandir (se): marchar cap a quicòm
• ganta: narcís blanc
• gantèira: senda, camin
• gaspa: fr. babeurre
• garba, gèrba: fr. gerbe
• garbèira: fr. meule de paille
• gardejar v. mirar
• gargès: imbecil
• garla, jarla: fr. grand vase pour le lait
• ga(r)landatge, garandage ft. cloison, ordinairement en briques, au moyen de laquelle on sépare les différentes pièces ou chambres d'un appartement
• garlon, jarlon: ferrat de fusta per móuser
• garnassa: la òc plantat de resinoses
• garre, garri: mascle ardent; gat (nom afectiu) (tanben 'garri' es lo rat)
• garron: gat (nom afectiu)
• gasar: caminar en s'enfonzant dins l'aigua, la nèu, la fanga...
• gasta??, gaste?? : pese
• gat (prononciacion de 'gag') : fr. geai
• gata: mongeta vèrda; fr. gousse des légumes; pois
• gatges: mòbles, vaissèls (fr. vaisseaux)
• gaudòt: fr. petit malin. escais de las gents d'Orlhac
• gaudre m.: torrent
• gauma, gome: fr. goître
• gaunha: gauta; per ext. boca
• gavinet: cotèlh
• gavo: cròs, gaste, en parlant d'un fruch, principalament per las castanhas
• g-el, -a (plur. g-elses, -as, g-eusses, -as, i-eusses, -as) [ge' se/ge' si/ge 'shi/i' she?/jë' ses?jew' ses?] : el, -a; els, -elas. fr. lui, elle; eux, elles
• gelibre: gibre
• gema [gema/gima] : escuma; crema (en particular del lach)
• gendarma (gendarmE?): areng secat
• genest: genesta
• gente, gèntie: polit. franc gèntie, dreit polit: tras que polit
• gèrba, garba: fr. gerbe
• gemorejada (DJIMOUREDSADA): fr. giboulée
• gemorejar (DJIMOUREDSAR): fr. faire des giboulées
• getar: alargar (lo bestial)
• giaunada: gemiment, planh
• ginèst, genest: ginèsta
• gibar: far una bòssa
• giraudet: fr. casaque de toile (des bourgeois)
• gironda: ironda
• girveir: genièr
• gitar: fr. neiger dru
• glèisia: glèisa. fr. église
• glissar: fr. glisser
• glorieta: gloriette, petite chambre, fournil
• gojard : fr. goujat, aide-maçon et le manœuvre en général
• gola fr. gorge resserrée entre des montagne
• golada: ribòta (s'i emplèga tanben)
• golhòt: fr. goujon
• gonfle, a: enflat, -ada
• gòça (gòrça?) : fr. haie arborée
• goja: cogorla (tanben emplegat)
• gòrdia: vigor
• gorgon: cusson (tanben emplegat)
• gòrgue: tuf (puzzolana)
• gòrja: boca
• gorjada: tanben 'menjadeta frugala'
• gornilha: granhòta, granhola
• gorrièra: eleganta
• gorrin: vaquièr; camisòt
• gostar: dinnar
• gòt a gòt (anar ") : gota a gota, degotar
• graissa doça: sagin
• gralh: còrb
• gran [gro] adv. : brica, ges (tanben emplegat)
• grana, grona: rasim
• granauda: granhòta, graolha
• granolha: granhòta, graolha
• grapats : pèiras e bordilhas que demòran après un trabalh de construccion, de demoliment
• grapiunar: gratar, folhar
• graumilhar (se) : se trigossar, arpatejar, se remudar coma se quicòm vos prusia
• graupir: sasir
• gravena: sabla, grava
• grèu, -èva: lourd; grave
• greule, griole: rat campanhòl
• grevança: regret
• grevar: regretar. Me'n grèva: regreti
• grinzeleir: fr. groseillier
• grolhon: pòrc (pichon)
• gromel: fr. écheveau
• gronzeleir: groseiller?
• grovar: covar
• guel, -a, guelses/i-eusses, -as. V. G-el
• guenchir, guinchir ? fr. détourner, incliner, pencher, aller de côté, esquiver, se détourner
• guechit: fatigat
• guenilhas: sòrtas de bunhas del costat de Tièrn
• guèrlhe, guèrli: fr. qui louche
• guièra: vaissa (tanben emplegat)
• guinhar: mostrar del det
• gulha : fr. mur pignon
• gusa: fr. buse; anc. busac, busal, busau
• iable: diable (diablei a Riom)
• iera: ièra, èdra. fr. lierre
• ivern: nèu
• ivernar: nevar
• jabiòla: gàbia per los poletons
• jaca: vèsta
• jadeu: fr. jatte, vaisseau rond et sans anses?
• jagossar : fr. peiner, avoir du mal.
• jai: gai (auseu)
• jaire: s'anar j.
• jalhon: polet
• jamba: camba (tanben emplegat)
• jambilhon: gambajon
• jambre: v. Chambre
• japar: fr. jaser, faire des commérages
• japaire: commère
• jaquí: vejaquí (tanben emplegat)
• jardinatge: ortalha (legums produsits a l'òrt)
• jarric: rove
• jaspi: fr. aspic
• jau/jalh, jalhard: gal
• javanhòu: chòt
• javílha: cavilha; fr. cheville. javilha folada : entorse à la cheville
• joana: jonquille
• joièl: fr. bijou
• joielier: fr. bijoutier
• jòine [juòjne], joine : jove
• joncha: fr. andain
• jonh? jont? : jo de buòus
• jonht: jonch
• jontura: bestials de laurar
• jòune, a, jòine, a: joine, a, jove, a (los tres s'i dison)
• jòus: v. Dijuòus
• junc: jonc
• junhant, a: prèp, a, limitròf, a
• juòc [gio] : jòc
• jurar: rembolar
• lai: i (locatiu)
• lai: fr. souci
• laiat: fatigat
• laïns, lais adj ailà, alai
• laissa: alluvions
• lanhar (se): aver de lagui, se demandar se qualqu'un va plan o non
• lat de l'entrant: oèst
• lauras: labras, pòts
• lavanhar: fr. flatter, cajòler, caresser
• lechon : gormand (gromand s'i emplega tanben)
• leja: fr. luja
• l-èsser: èsser
• levada: barratge. de levada: fr. d'emblée
• levita: vèsta. fr. lévite
• li: i (locatiu)
• liada: meitat de jorn. La liada delh matin (=lo matin), la darrèira liada (=après-miegjorn)
• lianh: aval. fr là-bas
• limon: fr. madrier
• lisèrt, lusèrt: lusèrp
• lissar: fr. glisser
• lista: fr. Bande de terre; champ plus long que large (del latin lista, bordura)
• liuçjada ([lustsada] grafia?) : eslhauç
• liuçjar ([lustsa] grafia?) : far d'eslhauces
• liurar: voidar
• loca: groselhièr (tanben emplegat)
• loda: fang
• lòng, lònja: long, longa, lòng, lònga
• lònh: luènh (tanben emplegat), luònh
• lòssa: cace
• luenta (la) : lo lonhdan
• lum: calelh d'òli de quatre o cinc becs
• lunar: far de luna
• luneira: clar de luna
• luns: diluns
• lura f. : animal gròs; fug-l'òbra, coard, paucval
• lusèrt, lisèrt: lusèrp
• madament : parièrament
• madèble: malaudiu
• madiera : brancas de sause
• mèstre [méstre] : mèstre (forma mai emplegada)
• maestre [maytre] [muytre] : mèstre
• mai: tanben
• mag, maid, mast: mastra, maestra, mats, mèid, mèi, mei. fr. pétrin
• mai, malh: pibol
• mainatja-te!, mainatjatz-vos! : Tenètz-vos fièrs (formula d'adieu)
• maite. tantes maites: tants d'autres
• maitot/mai: tanben (s'i ditz tanben)
• majofa : majossa
• majofla: majossa, majofa
• maganhós : malautiu, que sembla pas en bona santat
• malha fr. meule; tas de gerbes dans une grange
• maluç m. : amaluc
• mambor: dificultat, charivari, bruch
• mance, -ça: esquèrra
• mançard: esquerròt
• mandurar: macerar
• manhar: dominar, batre
• marbiocha/merbiucha (grafia mai etimogica) (etim. bas lat. *minimicula) : drolleta
• mardet [mortchí] : boc
• màrfie: fr. transi, engourdi
• margarida: coccinella
• margolhar: fr. patauger, manier salement, barboter
• marguilhièr: fr. bedeau
• marmelaud: manouche, nomade, gitan
• marts: dimarts
• mas: sonque, solament
• masada, maseda, masela, masel, masa, mase?, maeda [moeda] : formiga
• masada: fr. hameau
• masca: bruèissa
• mascharar: mascarar. fr. barbouiller, noircir, charbonner.
• massança: colleccion
• 'massar: fr. prendre; ramasser; se refugiar
• masuc: fr. buron
• maton: fr. tourteau (producte de sarratge de las prèissas)
• maussa: majofa, fraga
• mauvàs, -asa: malvat, -ada
• me (ex: per me) pron. ieu
• meal: mèl
• mècres: dimècres
• mèdia: fr. sieste. V. Mèidia
• mei: amb
• mèi, mèja/mèija/mèia, edemièi, demèja? : mièg, mèi (tanben emplegat)
• mèidia, mèdia, meijorn: miègjorn
• meijornar: espartin
• mèinuèit: mièjanuèit
• meire/medre: meissonar
• meiriar (se) : mudar d'ostal (del latin 'migrare')
• melh: milh (fr. millet)
• 'melh: al, amb lo
• mèlh(s): mièlhs
• mentre adv. : durant
• meola [m(i)ewla] [miaula]: mesolha, modela, mica (de pan)
• mèque: fig mocat. fr. penaud
• merende: repais dels trabalhadors que se manja al mitan de la matinada, vèrs dètz oras, e al mitan de la vesprada cap a quatre oras
• meritar: Acò li merita ben: merita ben acò
• mès adv: mas
• meschaent, a: dolent, a
• mesenga: fr. mésange
• mesir, mosir : fr. moisir
• mèsma: meteis, -sa
• messatge: vailet, servicial
• miá: amiga (sentimental)
• mialaud, mialon? : fr. mialan, milan
• micha: pan blanc
• mielhs (de) de mai plus, de plus, en otra
• milhard: claufotís de ceriesas
• mimí/niní: nenon
• minaire: menairon
• minauna: gaton, caton
• mineira: mina, mena
• minjar: manjar
• minòt: gat
• mioleira: basalt
• mirgalhat : fr. de plusieurs couleurs
• mis, blat d'Espanha: blat de las Índias
• mission: tot far mission de: tot en fasent semblant de
• mitanièr, a: capmasièr, a
• moinant: donat que, estant que. fr. attendu que, étant donné que
• mòl [mwa]: mica (de pan)
• mola, moleta: flasca, flascon
• molet: molin (tanben emplegat)
• molha: fr. endreit tranquil d'una ribièra; luòc ont l'aiga cola tan discretament que pareis dormenta.
• molhard: fr. sorsa d'aiga viva que nais dins los pasquièrs de las montanhas nautas.
• momonejar: fr. marronner; murmurer
• monalha: fr. marmaille
• mòna: monina, monard
• monèira: fr. hanneton
• monilh: nombril
• morralhar (se): se barbolhar (p. ex. la cara de manjar) ; se cobrir (lo cèl)
• morralhar (se): lord, barbolhat; ebri
• morla: socha (tanben)
• moschaud: tavan
• moschon: mostic; moscard
• mosseiron: campairòl
• mosteau m., mosteala: mostela
• mostièr : monastèri
• mot, mota: sens còrnas (animal)
• mota: pelena, gason, pelosa
• mòuser: fr. traire
• mouton: moton
• móuser: mólzer
• muaa: auratge, avèrsa (evolucion de 'mudada')
• muralha: mur
• Nadau f: Nadal m
• narisa, narina: narion
• narma adv cap
• narsa: sanha perilhosa (tanben emplegat)
• nau: nòu (tanben emplegat)
• naular: navigar
• nautenc: fr. hautain
• neaula, niola [niwva, niwga] : nèbla (fr. brouillard)
• neaulós: nivolós
• nèbla f. fr. brouillard; brume
• neija, neja: nèu
• nèir(e), a/nièr, a: negre, a
• nèci, nèsci ?? , -a [nèjsi]
• nevier: fr. névé m
• niarma, niun: degun
• nibol : nivol (tanben emplegat?)
• n(i)eus: quitament, e mai
• niula: nivol
• no: nos. fr. noeud
• noche: grosilhièr
• nogièir: noguièr
• nojalh: nogalh
• nòn [non] : non
• nomar: apelar, sonar qualqu'un
• nosilha: avelanièr
• notza: notz, noga
• nov'oras (las ) : desjunar tradicional del matin
• nu: nud
• nuech [nuet/në], nueit [nej/neit??] : nuèch, nuèit
• nuòu, -òva: nòu, -òva
•